‘Deze roman is een evenement’: Dorothee Elmiger wint de Duitse Boekenprijs

Dorothee Elmiger stond op het punt om te stoppen met schrijven. Nadat ze in 2020 haar derde roman, "From the Sugar Factory", had afgerond, gaf ze bijna vier jaar lang elke poging om nog een roman te schrijven op. "Het werd steeds erger totdat ik dacht: ik moet het schrijven vaarwel zeggen; deze fase van mijn leven is voorbij," vertelde Elmiger aan "WoZ".

Plotseling ging de handrem eraf. Ze reed "De Hollandse Vrouwen" in rap tempo naar de finish. Nu ontvangt Dorothee Elmiger de Deutscher Buchpreis voor deze roman, die bijna niet had bestaan. "Deze roman is een gebeurtenis", aldus de jury in haar verklaring. Elmigers stijl is tegelijkertijd afstandelijk en boeiend, het boek "een fascinerende reis naar het hart van de duisternis".

Elmigers writer's block was eigenlijk te wijten aan een meevaller: met "From the Sugar Factory" had ze haar vorm gevonden. Een vertelstijl die haar beter paste dan alles wat ze eerder had gedaan, zoals ze in een interview uitlegde. De verleiding om deze vorm in allerlei variaties te herinterpreteren en roman na roman op een zeer vergelijkbare manier te construeren, werd echter gepareerd door een groot ongemak: Elmiger had geen zin om zichzelf te herhalen.

Dus begroef ze idee na idee, omdat geen enkel idee gelijke tred kon houden met wat er al bereikt was en de aspiraties van de auteur voor wat nog moest komen. Toen de knoop eindelijk werd doorgehakt, verviel ze in "een bijna koortsachtige staat van schrijven in een hete zomer". De koorts, en ook het verlangen om iets nieuws te voltooien, is terug te lezen in "De Nederlandse Vrouwen".

De roman vertelt het verhaal van een ware verdwijning: in april 2014 gingen twee Nederlandse vrouwen uit Utrecht op trektocht door de jungle van Panama – en keerden nooit meer terug. Na een maandenlange zoektocht werden lichaamsdelen van de twee gevonden, maar de doodsoorzaak kon niet worden vastgesteld. Ook werden, zij het toevallig, de rugzakken van de vrouwen gevonden. Binnenin, verrassend onaangetast door de constante vochtigheid van het regenwoud, bevonden zich twee smartphones en een camera.

Elmiger vertelt dit verhaal consequent opnieuw in indirecte rede, zonder zich te verliezen in de traditionele realiteit. In plaats daarvan verweeft ze de in de media gemelde feiten met talloze totaal losstaande anekdotes en vult ze deze rijkelijk aan met literaire en popculturele verwijzingen.

Dit transformeert "De Nederlandse Vrouwen" in een soort ketting van kleurrijke plastic kralen in verschillende maten en kleuren, geregen aan de draad van het jungledrama. Elmiger kiest een schrijfster, zelf slachtoffer van een hardnekkige writer's block, als verteller van een kunstproject, die samen met een groep theatermakers op reis gaat op zoek naar de "Nederlandse Vrouwen".

"Hoe dieper ze verdwaalt in het struikgewas en de modder, hoe meer Elmiger de lezer meesleurt in een draaikolk van angst. Haar roman vertelt over mensen die 'vervallen in hun donkerste tegendeel'", oordeelde de jury. "Niet alleen Elmigers taalgebruik is indirect, maar ook haar verwijzing naar ons heden, dat langzaam wegzakt in zelfverheerlijking."

Met haar drie voorgaande werken, waarvan er één al genomineerd werd voor de Deutsche Buchpreis en alle drie voor de Schweizer Buchpreis, heeft Elmiger teksten gecreëerd die met hun uiteenlopende literaire toespelingen niet alleen de eigenlijke tekst opbouwen, maar ook een delicaat raamwerk vormen waarop het nieuwe werk rust.

Met haar nieuwste roman heeft Elmiger duidelijk één doel bereikt: ze herhaalt nauwelijks iets van wat haar eerdere werk kenmerkt. Hoewel "De Hollandse Vrouwen" ook momenten bevat die een glimp opvangen van wat Elmigers debuutroman onder andere kenmerkte: het creëren van ruimtes met een sterke suggestieve kracht, lijkt het nu gepresenteerde raamwerk op veel plaatsen te grof geconstrueerd.

Maar of men het nieuwe werk nu prefereert boven het oudere of niet, Elmiger is erin geslaagd een stem te vinden die zich onderscheidt van het koor van de hedendaagse literatuur. Dat vereist moed. Die moed is nu erkend door de jury van de Deutsche Buchpreis.