Afrika's grootste verhalenverteller: Keniaanse schrijver Ngugi wa Thiong'o overleden

"Onwetendheid is een ziekte", zei Ngugi wa Thiong'o ooit, en voegde er meteen aan toe: "Dat betekent dat het genezen kan worden. En wij zijn hier om deze ziekte te genezen." Op deze manier formuleerde de in 1939 in Kenia geboren man de claim die hij als auteur op zijn schrijven stelde: de schrijver als leraar van zijn volk. Zijn eerste literaire werken, de romans “The River Between” en “Farewell to the Night”, zijn al aan deze claim toegewijd.

Zijn eerste succes kwam echter met een toneelstuk. “The Black Hermit” ging in 1962 in première. Hier toont Ngugi wa Thiong'o zich een meedogenloze en gedesillusioneerde vermaner. En als criticus van de sociale omstandigheden tijdens de onafhankelijkheidsstrijd van Kenia.

Ngugi wa Thiong'o begon zich al snel af te vragen wat het nut was van het centraal stellen van de Engelse taal, cultuur en literatuur in Kenia. En of het niet zinvoller zou zijn om de Oost-Afrikaanse taal Kiswahili, orale poëzie en Afrikaanse cultuur te cultiveren en over te brengen.

Tegen het einde van de jaren zeventig liet hij zijn Engelse voornaam James vallen en noemde zichzelf met zijn Afrikaanse naam. Toen hij in het buitenland optrad, weigerde hij Engels te spreken. Hij aanvaardde een beurs van de toenmalige Sovjetschrijversbond, die hem in het Westen als communist bestempelde.

In 1977 voerde hij een toneelstuk op waarin hij de situatie in het onafhankelijke Kenia beschreef: de ellende van de armen, de hebzucht van de machtigen die zich schaamteloos verrijken. Het toneelstuk werd verboden, Ngugi wa Thiong'o werd gearresteerd en een jaar lang zonder aanklacht gevangengezet. Pas na Kenyatta's dood werd hij vrijgelaten dankzij amnestie.

In de gevangenis schreef hij, in het geheim en op toiletpapier, de eerste moderne roman in het Kikuyu: “De gekruisigde duivel.” Daarmee nam hij definitief afscheid van de Engelse taal. Deze beslissing markeerde ook formeel een nieuw begin: Ngugi wa Thiong'o richtte zich steeds meer op orale poëzie. “De Gekruisigde Duivel” en de daaropvolgende roman “Matigari” zijn bedoeld om hardop te worden voorgelezen. In Kenia werden ze daadwerkelijk voorgelezen. In kroegen, op markten en bij bushaltes.

De hoofdpersoon van de roman "Matigari" kreeg zo'n eigen leven dat de Keniaanse binnenlandse inlichtingendienst aannam dat het ging om een ​​politieke activist die door Kenia reisde om de massa te mobiliseren. Hoge autoriteiten eisten zijn onmiddellijke arrestatie. Toen bleek dat het om literaire fictie ging, werd het boek verboden.

Daarna bleef Ngugi wa Thiong'o lange tijd stil. Het volgende boek werd pas in 2004 gepubliceerd. In Kenia werd erover gezwegen. De vertaling naar het Engels leverde hem de aandacht op. “Wizard of the Crow” is een roman over de ongewenste ontwikkelingen in ten zuiden van de Sahara gelegen delen van Afrika sinds de onafhankelijkheid. Kenia in de jaren 1980 onder de dictatuur van Daniel Arap Moi werd een contrast met het geheel van Afrika ten tijde van de onafhankelijkheid.

“Lord of the Crows” is een grootse prestatie die een messcherpe, kritische observatie van de werkelijkheid omzet in een literaire, zelfverzekerde analyse. Ngugi wa Thiong'o verweeft op meesterlijke wijze de verhaallijnen, gaat gedetailleerd te werk, vertelt verhalen met boeiende humor en overbrugt de grenzen van Dickens naar Márquez, Kafka, Soyinka en Ionesco, waarbij hij de hele wereld in zijn greep houdt.

Ama Ata Aidoo, de grande dame van de Ghanese literatuur, zei ooit: "Ze zeggen altijd dat de roman een genre is dat vreemd is aan het Afrikaanse continent en dat we eerst moeten leren accepteren. Wat een onzin: Afrika vertelt al duizenden jaren romans. Ngugi wa Thiong'o maakte deel uit van deze traditie. Hij werd meerdere keren beschouwd als kandidaat voor de Nobelprijs. In 2009 werd hij genomineerd voor de Man Booker International Prize voor zijn oeuvre. Nu is hij op 87-jarige leeftijd overleden in de Amerikaanse staat Georgia.

Sinds 2006 heeft Thomas Brückner één roman en drie autobiografische werken van Ngugi wa Thiong'o naar het Duits vertaald.