Antikolonialisme | Rijksdagbrand in het Indonesisch

Felix K. Nesi is midden dertig, nog een jonge auteur. Zijn eerste boek in het Duits, de roman "Het volk van Oetimu: Een gegarandeerd waargebeurd verhaal uit Timor", is onlangs uitgegeven door Edition Nautilus. Er zijn te weinig Duitse uitgevers die zich nog aan zo'n gedurfde aanpak wagen. Deze publicatie is gedurfd, maar het boek, inclusief het prachtige omslagontwerp van Maja Bechert, is uitstekend. Het trekt de aandacht en het oog voelt zich op zijn gemak.

Nesi werd geboren in Nesam-Insana, een dorp in het westen van het eiland Timor, onderdeel van de zuidelijkste provincie van Indonesië, Oost-Nusa Tenggara. Hij studeerde psychologie en deed onderzoek naar de Nederlandse slavenhandel in Timor, wat, samen met sandelhout, het meest draaglijke was. Zijn verhalenbundel "Usaha Membunuh Sepi" verscheen in 2016. In 2017 richtte hij in West-Timor een straatboekwinkel, een bibliotheek en het literaire festival "Kencan Buku Fesek" op – een ware cultuurwerker.

In Indonesië won hij verschillende prijzen voor "The People of Oetimu". In 2022 was Felix Nesi Writer in Residence aan de Universiteit van Iowa. Het kost niet veel moeite om zo'n man naar de Duitse markt te halen, ook al lijkt het erop dat het een markt is die soms vooral fabrikanten van vitrinekasten lijkt te bevoordelen.

Felix Nevi legt het systematische geweld in en tegen Timor en de sociale gevolgen ervan bloot. Hij ontmaskert de verantwoordelijken voor hun absurde daden en stelt zichzelf zo aan de kaak. Het verhaal speelt zich af tussen 1974 en 1998, maar eigenlijk alleen op 12 juli 1998, de dag van de WK-finale tussen Frankrijk en Brazilië. Nevi vertelt een cirkelvormig verhaal, inclusief flashbacks en flashforwards, binnen een etnografische, politieke en historische context.

In het fictieve dorp Oetimu heeft de jonge sergeant Ipi, de enige dorpspolitieagent die zich normaal gesproken als een outlaw gedraagt, de dorpelingen uitgenodigd om naar zijn post te komen en de WK-finale te kijken op de enige tv in de wijde omtrek. De echte aanleiding is echter zijn aanstaande huwelijk met de net gearriveerde schoonheid Silvy. Het wordt een uitbundige gebeurtenis, vooral wat betreft het eten.

En dan bestormt plotseling een huurmoordenaar het terrein van Martin Kabiti, die net deelnam aan het voetbalevenement, maar als pro-Indonesische officier verantwoordelijk was voor bloedbaden onder de bevolking van Oost-Timor. Televisie kijken was nooit veilig: de aflevering vertelt de verhalen van de betrokkenen bij dit incident, soms in wilde flitsen: Timor TV zappen, Felix Nevi aan de afstandsbediening. Hij neemt ons mee op reis, naar Lissabon, naar het jaar 1974, waar de dekolonisatie van Timor begon met de Anjerrevolutie. Nu worden ze allemaal de geschiedenis in geslingerd: de Nederlanders, de Portugezen, de Japanners en de Indonesiërs, allemaal uit op de Timorezen – en recordwinsten.

Ipi's moeder, Laura, wier ouders tot 1975 deel uitmaakten van het Portugese koloniale bestuur in Oost-Timor, werd als jonge vrouw tijdens de burgeroorlog gevangengezet, gemarteld en verkracht. Ze ontsnapte en bereikte na een odyssee uiteindelijk half verhongerd Oetimu, waar ze werd opgenomen door een man die door de dorpelingen als een held werd vereerd en die naar verluidt tijdens de Japanse bezetting een werkkamp in brand had gestoken.

De staatsgreep van generaal Soeharto in 1965 is ook een onderwerp, evenals de daaropvolgende zuiveringen van politieke tegenstanders en de gevolgen daarvan: "Rijksdagbrand" in het Indonesisch. Tot wel een miljoen echte of vermeende communisten, of studenten die kritisch stonden tegenover de regering, werden vermoord, om nog maar te zwijgen van de genocide op de Chinezen in Indonesië.

Nesi onthoudt zich doorgaans van het gebruik van cijfers en suggereert vaak slechts verbanden. Dit is een roman, geen non-fictie. In 1975 viel Soeharto Oost-Timor binnen. Bij de daaropvolgende massamoorden werd meer dan een derde van de bevolking uitgemoord. Soeharto had een levenslange vriendschap met Helmut Kohl, die Indonesië tijdens zijn ambtsperiode vier keer bezocht. Indonesië was een goudmijn voor de West-Duitse wapenindustrie.

Nesi sleept ons van bloedbad naar bloedbad. Het is opvallend dat alle enigszins sympathieke personages, laten we zeggen, een beperkte levensverwachting hebben. Hoewel Nesi de gruwelen niet zo levendig schildert als Isaac Babel of Ernst Jünger gewend waren, heeft hij zijn Quentin Tarantino duidelijk gezien en begrepen. Nesi's truc is om alle gruwelen te verhullen met een soort humor die soms zelfs grappig is. Logischerwijs werd er zelfs in de ergste dictaturen altijd gelachen.

Nesi beschrijft het patriarchaat als onverbeterlijk en daarom extreem gevaarlijk. De hegemonie van Java in de geschiedschrijving is hem een ​​doorn in het oog: "Mensen in Jakarta schrijven geschiedenisboeken en sturen die naar de provincies, en soms vind je Oost-Nusa Tenggara er niet eens in terug. De kinderen hier groeien op met het leren van geschiedenis zonder dat hun geschiedenis erin wordt opgenomen."

Felix K. Nesi: De mensen van Oetimu. Een gegarandeerd waargebeurd verhaal uit Timor. Vertaald uit het Indonesisch met een nawoord van Sabine Müller, Nautilus, 312 pp., hardcover, €25.