Celorio: woorden die trillen

Het was geen vrouw, zoals de geruchten suggereerden, maar een Latijns-Amerikaan. Een Mexicaan, om precies te zijn, een jaar nadat Spanje gastland was op de boekenbeurs van Guadalajara en net nu Barcelona op het punt staat eregast te worden op hetzelfde evenement. De broederschap duurt voort. Hij is natuurlijk niet zomaar een Mexicaan, maar voor ons is hij een bijzondere Mexicaan, vooral voor ons, als houder van de Buitengewone Leerstoel voor Meesters van de Spaanse Ballingschap aan de Nationale Autonome Universiteit van Mexico. Misschien ontbrak het deze broederlijke kant van de taal alleen aan lezers, maar hier is de jackpot om dat te verhelpen. Als je de bibliografie van Gonzalo Celorio leest, open je je voor een diepgaande kennis van de recente geschiedenis van Mexico. Natuurlijk ontbreekt het niet aan de odyssee van de ballingen - El metal y la escoria gaat over een jongeman uit een Asturisch dorp die uiteindelijk een drankenimperium in Mexicaanse landen zal leiden -, noch aan het gezin als een entiteit van pijn en absurditeit - in Los apóstatas gebruikte hij de figuur van zijn broers om te praten over de waanideeën waarin men zich stort als het geloof hem in de steek laat -, noch aan het modelleren van een personage waarmee men spoken onder ogen moet zien en moet lachen - de literatuurprofessor in een toenemende staat van dronkenschap - in Y retiemble en sus centros la tierra reisde hij door de koloniale voetafdruk van de Mexicaanse hoofdstad tijdens een reis die meer cathartisch dan artistiek was.

Als meester in het vervagen van de grenzen tussen fictie en realiteit in zijn romans, en een groot kenner van de Latijns-Amerikaanse literaire traditie, is het geen verrassing dat Celorio ook grote werken heeft geproduceerd wanneer hij zichzelf centraal stelde in het verhaal, dat wil zeggen bij het schrijven van memoires (lees: vermomde fictieve oefeningen), of wanneer zijn onderwerp literatuur was. In het eerste geval, praktisch vers van de pers (had zijn trouwe uitgever, Tusquets, bevoorrechte informatie over de Cervantesprijs?), hebben we Die Pile of Broken Mirrors, een vloeiende, spottende en nu openlijk kritische bespreking van de duizend levens die hij heeft geleefd en geleden. Wat het tweede betreft, is er zijn Essay au Contra-Conquest, een notitieboekje met leespassies en een masterclass over het barokke erfgoed van de Spaanstalige wereld, naast andere interesses en kennisgebieden. Maar omdat de auteur graag met genres speelt, ze verdraait en op zijn kop zet, is er ook een titel die een synthese is van beide modellen: Mentideros de la memoria (Geheugenroddelhoekjes). Hierin staat de herinnering aan de totems die hij kende - García Márquez, Cortázar, Monterroso... - naast de nauwkeurige, maar soms ook kritiekloze, analyse van hun werk.

Lees ook Mexicaan Gonzalo Celorio, winnaar van de Cervantes-prijs 2025 Julio Hurtado

Misschien leverden deze prestaties niet veel meer op dan extra punten in het oordeel van een jury die logischerwijs literaire verdiensten prioriteert, maar het is de moeite waard om te onthouden dat de auteur op meerdere gebieden een natuurkracht is geweest, die soms onterecht als te marginaal wordt beschouwd voor de publicatie van zijn werk. Een halve eeuw lesgeven is geen geringe prestatie, naast functies als literatuurcriticus, tijdschriftredacteur, uitgever en hoofd van de Mexicaanse Academie voor Talen. Met andere woorden, hij is iemand die in woorden iets heeft gezien dat veel verder gaat dan het creëren van fictie of essays; een overbrenger, ontcijferaar en beschermer van hun potentieel en kracht.