Cervantes-prijs voor Gonzalo Celorio, patriot van het hispanisme

De Mexicaanse schrijver Gonzalo Celorio , directeur van de Mexicaanse Academie voor de Spaanse Taal, is de nieuwe winnaar van de Cervantesprijs, de belangrijkste prijs in de Spaanstalige literatuur. Dat heeft de Spaanse minister van Cultuur, Ernest Urtasun, bekendgemaakt.

Celorio (Mexico-Stad, 1948) was, voordat hij schrijver werd, een van de leidende figuren in de Latijns-Amerikaanse literatuurwetenschap en een spilfiguur in zijn carrière aan de Nationale Autonome Universiteit van Mexico. Zijn debuutroman, *Amor propio* (1991, uitgegeven door Tusquets, zoals al zijn fictie), was een kroniek van de tegenculturele jaren in Mexico, verteld in de experimentele taal van zijn generatie. Sindsdien heeft Celorio nog vier romans en een memoires gepubliceerd, *Mentideros de la memoria* (2022). Een van de meest interessante aspecten van Celorio's werk ligt echter op het snijvlak van de Latijns-Amerikaanse cultuurgeschiedenis en literaire verhalen. In Essay au contra-conquest vertelt Celorio bijvoorbeeld over zijn leven aan de hand van zijn intellectuele en esthetische obsessies: de barokkunst die van Spanje naar Cuba en Mexico reisde, de schrijvers die er echt toe deden in zijn vorming (Alfonso Reyes, Jorge Luis Borges, Julio Cortázar, Carlos Fuentes en de fantastische literatuur) en zijn relatie met de literatuur van zijn generatie.

De beslissing voor de Cervantesprijs erkent in Celorio "zijn uitzonderlijke literaire werk en intellectuele werk waarmee hij diepgaand en consistent heeft bijgedragen aan de verrijking van de Spaanse taal en de Latijns-Amerikaanse cultuur." Bovendien merkt de jury op dat "Gonzalo Celorio in meer dan vijf decennia een literaire stem heeft ontwikkeld met een opmerkelijke elegantie en reflectieve diepgang, waarbij hij kritische helderheid combineert met een verhalende gevoeligheid die de nuances van identiteit, emotionele ontwikkeling en verlies onderzoekt. Zijn werk is tegelijkertijd een verslag van het moderne Mexico en een spiegel van de menselijke conditie ."

Bovendien benadrukte de jury dat "zijn boeken ironie, tederheid en eruditie uitstralen en een emotionele en culturele kaart schetsen die generaties lezers en schrijvers heeft beïnvloed. Celorio belichaamt de figuur van de complete schrijver: schepper, leraar en gepassioneerde lezer. Schepper van een onschatbare erfenis die de Spaanse taal eert en levend houdt in zijn hoogste vorm: die van het woord dat denkt, voelt en blijft bestaan."

De roman *Y retiemble en sus centros la Tierra * (1999) en het essay *México, ciudad de papel* (1997) , een boek gebaseerd op zijn inaugurele rede tot de Academie voor de Spaanse Taal, zijn het bewijs van de deugden die de jury van de Cervantesprijs in Celorio's werk erkende, met name zijn verkenning van Mexico-Stad: de reis van de auteur is erudiet, welsprekend, elegisch en melancholisch, bewegend tussen nachtmerrie en epifanie. In *Y retiemble en sus centros la Tierra* wordt Celorio's Mexico-Stad gepresenteerd als de plek die betekenis geeft aan de dronkenschap van de hoofdpersoon, een universiteitsprofessor die door zijn studenten in de steek is gelaten. In *México, ciudad de papel* is de setting een koor van stemmen uit het verleden dat transformeert in een barok labyrint . *Tres lindas cubanas * (2008) is daarentegen Celorio's boek over zijn andere land, Cuba, het eiland van zijn familie. Opnieuw verweven de pagina's de romanplot met de geschiedenis van Cuba sinds de Revolutie en de toewijding van de auteur aan Alejo Carpentier, José Lezama Lima, Eliseo Diego en Dulce María Loynaz.

Er is nog iets relevants aan Celorio: door zijn academische werk en zijn literaire werk heeft deze nieuwe Cervantes de Spaanse cultuur als geheel benaderd, een cultuur waarin gemeenschapsgevoel veel zwaarder weegt dan grieven. In 2019, tijdens het Internationaal Congres voor de Spaanse Taal in Córdoba, Argentinië, reageerde Celorio op de toenmalige president Andrés Manuel López Obrador, die had geëist dat Spanje een historische verontschuldiging zou uitbrengen voor de verovering. Celorio stelde dat zo'n verontschuldiging zinloos was, omdat "er zo'n diepgaand proces van spirituele verovering heeft plaatsgevonden dat wij Mexicanen in zekere zin verantwoordelijk zijn voor de marginalisering van de inheemse bevolking ."

Octavio Paz, Carlos Fuentes, Sergio Pitol, José Emilio Pacheco, Elena Poniatowska en Fernando del Paso waren de vorige Mexicaanse winnaars van de Cervantesprijs in de 50-jarige geschiedenis ervan. Bij benadering staat Celorio dichter bij Pacheco en Paz dan bij Poniatowska en Fuentes. Zijn literatuur is stedelijk, soms mystiek en erudiet, en lijkt meer op surrealistische poëzie en jazz dan op journalistiek. Het is ook een literatuur die de academische blik richt op de culturele geschiedenis van de Spaanstalige wereld. Een non-conformistisch perspectief, vol deuren die kritische teksten verbinden met memoires. De essays verzameld in *El viaje sedentario * (2002) bewijzen dat de herinneringen aan Mixcoac, de wijk waar hij zijn jeugd doorbracht in Mexico-Stad, verbonden zijn met zijn lezing van de geschiedenis van de avant-garde in Latijns-Amerika.

De meest recente winnaar van de Cervantesprijs was de filosoof, schrijver en lid van de Koninklijke Spaanse Academie, Álvaro Pombo. Andere winnaars van deze prestigieuze prijs in de Spaanse literatuur zijn onder andere de huidige winnaar van de Prinses van Asturiëprijs, Eduardo Mendoza (2016), Juan Goytisolo (2014), Ana María Matute (2010) en Francisco Umbral (2000).

De Cervantesprijs werd in 1975 ingesteld en wordt toegekend aan schrijvers wier literaire werk geheel of gedeeltelijk in het Spaans is geschreven. Nominaties kunnen worden ingediend door de academies voor de Spaanse taal; auteurs die de prijs in voorgaande jaren hebben gewonnen; instellingen die door hun aard, doel of inhoud verbonden zijn met literatuur in het Spaans; en juryleden.

De jury bestaat uit de twee meest recente winnaars van de prijs, een lid van de Koninklijke Spaanse Academie, een ander van een van de Ibero-Amerikaanse academies voor de Spaanse taal, zeven persoonlijkheden uit de academische, universitaire en literaire wereld, waaronder leden van de Conferentie van rectoren van Spaanse en Latijns-Amerikaanse universiteiten, de directeur van het Cervantes Instituut, de minister van Cultuur, leden van de Collegiale Vereniging van Schrijvers van Spanje, van de Spaanse Vereniging van Literaire Critici en een vereniging van schrijvers uit de Latijns-Amerikaanse sfeer die is aangewezen door het Regionaal Centrum voor de Promotie van Boeken in Latijns-Amerika en het Caribisch gebied (Cerlalc).

Ook deel uit van de jury die de meest uitmuntende schrijver in de Spaanse taal kiest, zijn twee leden gekozen uit vertegenwoordigers van culturele bijlagen bij kranten. Deze zijn respectievelijk voorgedragen door de Federatie van Verenigingen van Journalisten van Spanje, een meerderheidsvereniging van journalisten in Latijns-Amerika, en een lid met een niet-Spaanse en niet-Ibero-Amerikaanse nationaliteit, voorgedragen door de Internationale Vereniging van Hispanisten .

Sinds de oprichting wordt de prijs aan het einde van het jaar uitgereikt en uitgereikt op data rond 23 april, de sterfdag van Miguel de Cervantes, in het Paraninfo van de Universiteit van Alcalá de Henares, de geboorteplaats van de schrijver, door de koning en koningin van Spanje.