Conflict tussen Israël en Iran: "Een belang bij het ontmijnen van de situatie", waarom biedt Poetin aan te bemiddelen?

Rusland onderhoudt van oudsher goede betrekkingen met Israël, dat een grote Russischtalige gemeenschap heeft. Maar de Russische inval in Oekraïne en de Israëlische oorlog in Gaza, die door Moskou werd bekritiseerd, hebben hun banden onder druk gezet.

De Russische autoriteiten veroordeelden vrijdag snel de Israëlische aanvallen op Iran, waarna de Russische president aanbood als bemiddelaar op te treden. Het Kremlin zei dinsdag echter dat het Israëls "weinig bereidheid" had opgemerkt om externe bemiddeling te accepteren.

Volgens Nicole Grajewski van denktank Carnegie heeft Moskou "belang bij het ontmijnen van de situatie". "Rusland wil geen machtswisseling in Iran, vooral niet als dit resulteert in een pro-westerse regering die Moskou's belangrijkste regionale partner sinds de oorlog in Oekraïne zou verzwakken", stelt de onderzoeker.

Sinds de aanval op Oekraïne in 2022 is Rusland, gemarginaliseerd in het Westen, aanzienlijk dichter bij Teheran gekomen. Kiev en zijn bondgenoten beschuldigen Iran ervan drones en korteafstandsraketten aan het Kremlin te leveren voor zijn offensief. Deze beschuldigingen worden door de Iraanse autoriteiten verworpen.

In januari ondertekenden de twee landen, onder westerse sancties, een uitgebreid strategisch partnerschapsverdrag dat gericht is op het versterken van hun banden, waaronder ook 'militaire samenwerking'. Het gaat echter niet om een ​​wederzijds verdedigingsverdrag zoals het pact tussen Moskou en Noord-Korea.

"Geen objectieve bemiddelaar"

Vooral op regionaal niveau heeft Rusland "alle belang" bij het voorstellen van deze bemiddeling, voegt Tatiana Kastouéva-Jean van het Franse Instituut voor Internationale Betrekkingen (Ifri) eraan toe. "De regimewisseling in Syrië heeft het ook punten gekost", stelt deze onderzoeker, aangezien het Kremlin, net als Iran, de voormalige Syrische president Bashar al-Assad heeft gesteund, die in december werd afgezet.

In het verleden was Rusland al "uit het internationale isolement gekomen" dat was ontstaan ​​door de annexatie van het Oekraïense schiereiland de Krim in 2014, "door zichzelf onmisbaar te maken in de regio", herinnert Kastouéva-Jean zich. Het Kremlin intervenieerde met name militair in Syrië in 2015 en redde daarmee de macht van Bashar al-Assad te midden van een burgeroorlog. Datzelfde jaar steunde het de nucleaire deal met Iran, die Washington in 2018 afwees.

Maar deze alliantie met Teheran zou het ook kunnen uitschakelen als bemiddelaar in het conflict. Volgens de Russische analist Konstantin Kalachev zou een dergelijke bemiddeling "geen vertrouwen wekken in Europa, noch in Israël", aangezien Moskou "als bondgenoot van Iran wordt gezien".

Dit voorstel werd door de Europese Unie inderdaad koel ontvangen: "Rusland kan geen objectieve bemiddelaar zijn", zei Anouar El Anouni, woordvoerder van de Europese Commissie, maandag. "Aan het Kremlin dat vrede wil sluiten in het Midden-Oosten: begin met Oekraïne", spotte Jean-Noël Barrot, hoofd van de Franse diplomatie, dinsdag.

Aan de andere kant van de Atlantische Oceaan heeft Donald Trump, die sinds zijn terugkeer in januari een spectaculaire toenadering tot Vladimir Poetin heeft geïnitieerd, zich daarentegen "open" verklaard voor deze suggestie. "Rusland probeert Trump te 'verleiden' met kwesties die verder gaan dan Oekraïne", meent Tatiana Kastouéva-Jean.

De Amerikaanse president, die had beloofd de oorlog in Oekraïne binnen "24 uur" op te lossen, lijkt de afgelopen weken afstand te hebben genomen van het conflict, terwijl de onderhandelingen tussen Kiev en Moskou in een impasse zijn geraakt.

Begin juni liet het Russische staatshoofd zijn Amerikaanse ambtgenoot al weten dat hij wilde "bijdragen aan de oplossing" van het conflict tussen Washington en Teheran over het Iraanse nucleaire programma. Deze kwestie vormt de kern van de aanhoudende confrontatie, waarbij het verklaarde doel van de aanvallen van Israël, een bondgenoot van de Verenigde Staten, is te voorkomen dat Iran een atoombom in handen krijgt, een ambitie die Teheran ontkent.

"Door zichzelf te positioneren als een onmisbare tussenpersoon" zou Moskou deze status indien nodig kunnen gebruiken "om een ​​versoepeling van sancties, diplomatieke erkenning van zijn territoriale aanspraken of zelfs acceptatie te eisen voor zijn gedrag in Oekraïne", analyseert Nicole Grajewski.

Als Moskou de rol van bemiddelaar op zich neemt, "legitimeert het Rusland als een onmisbare grootmacht op een moment dat het de grootste agressieoorlog op Europese bodem sinds de Tweede Wereldoorlog voert", klaagt Anna Borshchevskaya van de denktank Washington Institute.