Javier Aranda Luna: Borges en de samenzweerders van vandaag

EN

In 1985 reisde Jorge Luis Borges naar Madrid en Barcelona om De Samenzweerders te presenteren, een dichtbundel die zijn laatste boek zou worden. Hij bezocht ook Argentinië om de processen van militairen tijdens de dictatuur van zijn land bij te wonen: "Het niet vervolgen en veroordelen van misdaden zou straffeloosheid in de hand werken."

Hij was al moe: "Ik voel me vaak alsof ik aarde ben, vermoeide aarde." Toch bleef hij schrijven. "Welk ander lot rest mij nog, welk ander mooi lot rest mij nog?" Tot hij terugkeerde naar Genève, zijn "andere vaderland", waar hij op 14 juni 1986 overleed.

Het is 40 jaar geleden dat de eerste editie verscheen van wat zijn laatste boek werd. Het bevat 39 gedichten, wat er voor mij 41 zijn, waaronder zijn "Inscriptie", een verbluffende ars poetica ("een gedicht schrijven is een kleine magie oefenen") en tegelijkertijd een van de mooiste liefdesbrieven ooit geschreven, gericht aan María Kodama ("We kunnen alleen geven wat we al gegeven hebben. We kunnen alleen geven wat al van de ander is"). Ook de proloog beschouw ik als een van de gedichten, die wemelen van tekens en dromen, geschenken van de nacht en de dageraad.

The Conspirators is een boek vol symbolen: Christus aan het kruis die tevergeefs stierf en ons "schitterende metaforen" naliet, Don Quichot, Sherlock Holmes, Beppo , zijn witte kat wiens naam aan Byron doet denken, de laatste wolf van Engeland "heimelijk en grijs", zijn blindheid, die voor hem het bewijs was van de magnifieke ironie van God die hem tegelijkertijd "de boeken en de nacht" gaf en de vrouwen die ons verlieten, die nu van ons zijn zonder ons "te onderwerpen aan de alarmen en verschrikkingen van de hoop".

Dit laatste boek bevat twee milonga's. "Milonga del infiel" en "Milonga del muerto". Milonga's zijn populaire verzen uit Rio de Janeiro, gezongen met een gitaar. Hij had er al andere geschreven, zoals Seis cuerdas , een korte dichtbundel uit 1966. Borges herinnerde zich dat "sommige van de beste tango's en milonga's werden gecomponeerd door mensen die ze niet konden opschrijven of lezen. Maar ze hadden zeker de muziek in hun ziel... Ik herinner me dat ik een van die mannen ontmoette: Ernesto Ponzio. Hij componeerde Don Juan , een van de beste tango's ooit geschreven... voordat de Italianen... de tango's verpestten. Hij zei ooit tegen me: 'Ik heb vaak in de gevangenis gezeten, meneer Borges, maar altijd voor moord!' Wat hij bedoelde te zeggen was dat hij geen dief of pooier was."

Het is geen zonde om aan te nemen dat De Samenzweerders een magnifieke staalkaart is van alle Borges. Er is cyclische tijd, spiegels, metafysica die ons door parallelle werelden, labyrinten, filosofie, kabbala zonder pedanterie, afwisselende paden, het universele en de zandkorrel, de minuut en het millennium, het korte verhaal, de kracht van feiten in plaats van personages, het fantastische, en de intertekstualiteit die voortkwam uit het Oudengels en Duits, waarmee hij onze taal verrijkte.

Verschillende gedichten hebben me voortdurend verrast vanwege hun verbale architectuur, vanwege de sonoriteit die ze in stand houdt. Maar ook omdat ze geschreven zijn voor de lezer van vandaag. "A Wolf", de laatste wolf in Engeland, is, naast een geweldig gedicht, ook een kritiek op het idee van vooruitgang ten koste van de natuur. En wat te denken van "Elegy of a Park", dat het verlies betreurt van zijn labyrint van eucalyptusbomen, zijn gevlochten kamperfoelie, zijn prieel, zijn triller, zijn prieel en het ontspannende fonteintje?

Zelfs in deze tijd van de Palestijnse Holocaust kunnen we de absurditeit van oorlog zien in de verzen van "Juan López en John Ward", een gedicht dat vertelt over twee gewone mannen die elkaar vermoorden zonder dat ze elkaar kennen, vanwege de verhalen die de machthebbers hen opleggen.

"Ze zouden vrienden zijn geweest, maar ze hebben elkaar maar één keer in het echt gezien... Ze werden samen begraven. De sneeuw en de corruptie kennen hen. De gebeurtenis waar ik het over heb, vond plaats in een tijd die we niet kunnen bevatten."

Elk gedicht van Borges is een kleine magie die ons helpt om de wereld met een iets helderder licht te bekijken.