José Mujica: Van guerrillastrijder tot president: de boeken die zijn verhaal vertellen

Mensen vertrekken, maar de woorden blijven. De voormalige president van Uruguay , José “Pepe” Mujica , een emblematische figuur in de Latijns-Amerikaanse politiek van de 21e eeuw, is op 89-jarige leeftijd overleden . Mujica was een voormalige Tupamaro-guerrillastrijder, gevangene tijdens de dictatuur, leider van het Brede Front en president van 2010 tot 2015. Ook in het regionale publieke debat was Mujica een constante factor. De afgelopen jaren is zijn figuur het onderwerp geweest van verschillende redactionele bijdragen die zijn denkwijze, geschiedenis en nalatenschap probeerden vast te leggen.

Mujica woonde op een boerderij aan de rand van Montevideo en baseerde zijn leiderschapsstijl op een ethiek van directe rede. Zijn betoog was tegelijkertijd filosofisch en pragmatisch : een kritiek op de consumptiemaatschappij en een verdediging van de democratie als collectieve constructie.

Een van de boeken waarin hij centraal staat, is Light Luggage (Marea Editorial) van Gustavo Sylvestre. Deze bundel is een reeks radiogesprekken tussen de twee tijdens de pandemie, waarin Mujica mondiale kwesties als de macht van het bedrijfsleven, de crisis van de democratie, technologische ongelijkheid en de dreiging van klimaatverandering aankaart.

Volgens Constanza Brunet , hoofdredacteur van Marea, viel de productie van het boek samen met de gezondheidsdiagnose van Mujica . Het gebeurde terwijl de titel nog gedrukt stond. "We hadden plannen om het te presenteren in Argentinië, Uruguay en andere landen. Dat was niet mogelijk, maar hij heeft een video opgenomen vanaf zijn boerderij om de lancering te begeleiden", zegt hij. Het boek bevat voorwoorden van paus Franciscus, Lula da Silva, Rafael Correa en Lucía Topolansky.

"Pepe was niet alleen een ethisch rolmodel voor ons en vele anderen, maar ook up-to-date en bezorgd over de grote vraagstukken van vandaag en morgen . Oorlogen, de concentratie van rijkdom, de technologische kloof tussen rijke en arme landen, de wereldwijde belastingproblematiek, de macht van multinationals die het lot van verschillende landen kunnen bepalen, de crisis van de democratie", voegde Brunet eraan toe.

Ondanks zijn ziekte, zegt de redacteur dat “Pepe, trouw aan zijn persoonlijkheid, doorging met het werken op zijn boerderij en het deelnemen aan de politiek.” Hij voegde eraan toe: "Hij was een sleutelspeler in de triomf van Yamandu Orsi. We konden hem niet aan hem voorstellen, maar hij was aanwezig met een video van een interview dat Sylvestre met hem had in zijn huis aan de rand van Montevideo. Een symbool van een generatie en een ethische maatstaf die is heengegaan, maar altijd zal blijven bestaan," besloot hij.

Een andere recente bijdrage is van José Mujica. Andere mogelijke werelden (Planeta), door historicus Gerardo Caetano. In het boek wordt de ontwikkeling van Mujica's internationale gedachtegoed geanalyseerd , vanaf zijn jaren van activisme tot zijn tijd als president en internationale figuur. Caetano presenteert het als een unieke synthese van politiek realisme en utopische horizon, waarin maatschappelijke gevoeligheid en geopolitiek perspectief samenkomen.

Tot de meest verspreide titels behoort ook Una oveja negra al poder (Een zwart schaap aan de macht ), van Andrés Danza en Ernesto Tulbovitz, die met Mujica samenwerkten tijdens zijn presidentschap. Het boek, dat oorspronkelijk in 2014 werd gepubliceerd, combineert politieke portretten met persoonlijke details en reconstrueert zijn carrière, vanaf zijn jaren in de gevangenis tot aan zijn opkomst als een wereldfiguur.

Recenter is Yo vengo del sur (Ik kom uit het zuiden) (Siglo XXI Editores), een bloemlezing van toespraken en reflecties die zijn erfenis als politiek leider en activist belicht, met de nadruk op zijn principes: nederigheid, eerlijkheid en dienstbaarheid aan anderen.

Ook vanuit een biografisch perspectief richt José Mujica: De stille revolutie van journalist Mauricio Rabuffetti zich vooral op de jaren van zijn gevangenschap en het proces van persoonlijke transformatie dat hij doormaakte. Hierbij wordt echter ook rekening gehouden met zijn latere rol in de institutionele politiek.

Een meer intieme plaat verschijnt in Los indomables van Pablo Cohen, waar Mujica in gesprek gaat met zijn partner Lucía Topolansky . Het boek bestaat uit drie delen (Roots, Fruits en Seeds) en beslaat vijf decennia van politiek activisme vanuit een meer persoonlijk perspectief, met passages die heen en weer gaan tussen humor, kritiek en emotie.

“Protocol, de liturgie van de macht en al die onzin zijn verschrikkelijk !”, vat Mujica samen in het boek Una oveja negra al poder (Een zwart schaap aan de macht) van Andrés Danza en Ernesto Tulbovitz, waarin hij beschrijft wat hij vindt van de formaliteiten rondom een ​​leider.

Het boek richt zich meer op de periode waarin Mujica aan de macht was, en schetst de ervaringen van degenen die tijdens zijn ambtstermijn met hem samenwerkten . De tekst combineert biografie, politieke kroniek en persoonlijk profiel. Het werd uitgegeven door Penguin Random House en was een succes: wereldwijd werden er meer dan 200.000 exemplaren van verkocht.

Het boek gaat over de weg naar de macht en de opkomst ervan, de manier om die macht te leven en uit te oefenen, de conflicten met de liturgie en het protocol, de ontmoetingen met figuren als Obama, Fidel Castro, Poetin, Chávez en Cristina Fernández de Kirchner , en de eenzaamheid die je soms ervaart als je in een vreemde wereld bent. Dit alles is aan de auteurs verteld door de hoofdpersoon, Pepe Mujica, en door vele getuigen.

Zo onthullen Andrés Danza en Ernesto Tulbovitz, na twintig jaar onafgebroken contact met Mujica, de man achter het personage, degene die toegeeft zich altijd als een "zwart schaap" te hebben gevoeld.

Mujica liet een spoor achter dat zowel een spoor als een uitnodiging is: om te leven met bezuinigingen niet als een symbolisch gebaar, maar als een vorm van ethisch verzet tegen de onrechtvaardigheden van het wereldwijde kapitalisme . Zijn nalatenschap – op intellectueel, politiek en menselijk vlak – leeft voort in zijn toespraken, zijn carrière en nu ook in een hecht redactieteam dat hem vanuit meerdere perspectieven benadert en probeert de uniciteit te begrijpen van een man die de conventies van de macht uitdaagde.