De waarde van peilingen tijdens verkiezingstijd

Peilingen zijn in essentie instrumenten die de actuele pols van de publieke opinie proberen te meten. Ze proberen iets dat van nature vluchtig, subjectief en voortdurend veranderend is, om te zetten in cijfers. Peilingen zijn dus pogingen om de vluchtige momenten van meningen vast te leggen die worden omgezet in gegevens, collectieve gevoelens in statistieken. Ze functioneren als een maatschappelijke thermometer, maar ook als een vervormde spiegel: ze geven trends weer, maar geven nooit de complexiteit van de werkelijkheid weer. Ze ontstaan ​​vanuit vragen, maar bieden geen zekerheden; Ze geven richting aan, maar brengen geen bestemmingen in kaart. In een tijd waarin politiek evenveel over percepties als over programma's gaat, krijgen peilingen een prominente rol die hun oorspronkelijke doel overstijgt: ze worden onderdeel van het verkiezingsverhaal zelf. Ze zijn tegelijkertijd een analyse-instrument en een invloedrijk instrument. Om ze te begrijpen is meer nodig dan het lezen van percentages: je moet je ook afvragen wat ze laten zien, wat ze verbergen en wat ze uitlokken. Maar onthoud: een peiling is een momentopname van stemtrends, geen voorspelling.

De rol van peilingen wordt nog relevanter als we ze in samenhang met de media bekijken. Berichtgeving in de media overdrijft de gegevens, waardoor complexe interpretaties vaak vereenvoudigd worden of marginale variaties overgewaardeerd worden. Een verandering van één procentpunt zou kunnen wijzen op een historisch keerpunt. In dit scenario nemen de kandidaten en politieke partijen zelf ambivalente standpunten in: degenen die opstaan, prijzen de betrouwbaarheid van het onderzoek; Degenen die ten onder gaan, bekritiseren de methodologie, stellen de steekproeftrekking ter discussie en spreken van manipulatie van de publieke opinie. De relatie tussen kandidaten en peilingen is dus uiterst instrumenteel: ze wordt ingezet als politiek wapen als het goed uitkomt, maar wordt daarentegen als irrelevant afgedaan als ze ongunstig uitpakt. En er zijn redenen voor deze ambivalentie. Bij eerdere verkiezingen viel op dat de uitslagen van peilingen niet altijd precies overeenkwamen met het oordeel van de stembus: sommige partijen voldeden niet aan de verwachtingen die de peilingen hadden gewekt, terwijl andere politieke krachten de stemintenties juist overtroffen. Hieruit blijkt dat kiesgedrag door een reeks factoren kan worden beïnvloed die zich moeilijk laten vatten in opinieonderzoeken. Deze afwijkingen tonen de beperkingen van peilingen aan, maar ze verklaren ook waarom kandidaten en kiezers er vaak sceptisch tegenover staan.

Ook de diversiteit aan instrumenten die we tot onze beschikking hebben om de publieke opinie te meten, verdient het om even stil te staan. Klassieke peilingen bestaan ​​naast dynamische methoden, zoals reguliere barometers of trackingpeilingen , die schommelingen vrijwel in realtime registreren. Elke techniek heeft zijn voor- en nadelen. Wat dat laatste betreft, willen we geloven dat een methodologische pluraliteit idealiter deze zwakheden kan compenseren en een rijkere mozaïek kan opleveren die minder gevoelig is voor vertekeningen.

Naast de statistische waarde ervan, is het ook belangrijk om te vermelden wat in theorie de psychologische effecten van peilingen worden genoemd. Er is sprake van het meeloopeffect , waarbij de perceptie van de kracht van een partij onbesliste kiezers kan aantrekken die zich, gedreven door een gevoel van stabiliteit, willen aansluiten bij de winnende groep. Omgekeerd kan het underdogeffect juist partijen straffen die structureel onder de kiesdrempel zitten, waardoor kiezers die sympathie hebben voor hun voorstel bang zijn hun stem te verspillen. Peilingen bepalen dus niet alleen het politieke discours, maar beïnvloeden ook de emoties van kiezers. De angst om de kans te verliezen om een ​​partij te steunen die ‘in opkomst’ is, of juist de hoop om partijen en kandidaten te steunen die geen podiumplaats hebben en ‘geschiedenis te schrijven’ met een verrassende uitslag, zijn menselijke reacties op cijfers die diep van binnen altijd voorlopig zijn.

Deze impact is nog zichtbaarder in een context van voorspelbare parlementaire fragmentatie, zoals de huidige. Peilingen beïnvloeden niet alleen de stemuitslag, ze voeden ook speculaties over de situatie na de verkiezingen. De ‘wetsvoorstellen’ voor goed bestuur liggen al op tafel voordat er over gestemd wordt. Is een absolute meerderheid mogelijk? Zijn er voorwaarden voor een formele coalitie ter rechterzijde tussen AD – PSD/CDS-PP en Iniciativa Liberal? En hoe zit het met Chega? Zal de PS een linkse oplossing accepteren met BE, Livre en PAN? Krijgt de Madrileense partij JPP een zetel in S. Bento? Peilingen geven hierover geen uitsluitsel, maar ze zetten partijen wel onder druk om zich alvast in een bepaalde positie te positioneren. Dat kan zijn om kiezers gerust te stellen of om de weg vrij te maken voor onderhandelingen.

Op dit moment in de verkiezingsstrijd wijzen de trends op een spreiding van de stemmen en een onstabiel electoraat. Traditionele partijen worden geconfronteerd met uitdagingen wat betreft hun historische basis, terwijl opkomende krachten koste wat kost proberen de aandacht te trekken en stemintenties te trekken. Eén van de consistente gegevens blijft echter het aantal onbesliste kiezers, een element dat zich niet laat berekenen en dat uiteindelijk de resultaten opnieuw kan bepalen. Dit verschijnsel vraagt ​​om voorzichtigheid. Kiezers die het ‘nog niet weten’ worden vaak genegeerd of onderschat, maar zijn paradoxaal genoeg juist degenen die het meest van belang zijn voor de uitkomst van de verkiezingen. Ze tonen de mate van desillusie, aarzeling of zoektocht naar een alternatief aan. Het zijn elementen die geen enkel onderzoek volledig kan vastleggen.

Wat kunnen we nu eigenlijk leren van de peilingen? We leerden dat democratie een levend organisme is dat voortdurend verandert. Dat het electoraat geen monolithisch blok is, maar een samenstel van wilskracht. Dat politieke debat moet geïnformeerd zijn, maar ook vragen stellen. En die cijfers, hoe nauwkeurig ze ook zijn, zijn geen vervanging voor luisteren, dialoog en stemmen op de verkiezingsdag. Met nog maar een paar dagen te gaan tot de beslissing bij de stembus, bieden de stembussen aanwijzingen, maar geen concrete uitkomsten. Het is aan ons, kiezers, om deze signalen met verstand en een kritische geest te interpreteren, in het besef dat de echte keuze in onze handen ligt – en zal blijven liggen – wanneer het tijd is om te gaan stemmen.