Wie was de eerste koning die de wereld rondreisde?

Er viel een stilte over de menigte in het Edith Kanaka'ole-stadion in Hilo, Hawaï.

Een groep huladansers betrad het podium en begon sierlijk en synchroon te bewegen. Ze zongen mele (gezangen) en hun ritme illustreerde een scène uit een oude Hawaïaanse legende.

De hula-voorstelling was onderdeel van het Merry Monarch Festival, dat elk jaar wordt gehouden. Maar het was geen eenvoudig schouwspel. Het was een krachtige viering van de Hawaïaanse cultuur, die lange tijd verboden was.

Het Monarca Alegre-festival duurt een week. Dit jaar vond de 62ste editie plaats, van 20 tot en met 26 april.

Het evenement heet de "Hula Olympics" en houdt de heilige, eeuwenoude traditie van dansen en zingen in ere. Het bewaart en toont de taal, geschiedenis, religie en cultuur van de archipel.

Jaarlijks reizen duizenden Hawaïanen naar Big Island om het evenement bij te wonen. En duizenden anderen kijken live naar tv-uitzendingen van de wedstrijd tussen de 23 beste halau (hula-groepen) van Hawaï.

Maar het festival is meer dan alleen een hula-wedstrijd. De dansvoorstellingen, tentoonstellingen van kunst en ambachten en de koninklijke parade door het centrum van Hilo worden beschouwd als de grootste demonstratie van Hawaïaanse cultuur ter wereld.

"Het is de enige week in het jaar waarin we vieren dat we Hawaïaans zijn", zegt Kū Kahakalau, expert op het gebied van de Hawaïaanse taal en cultuur. "En dat allemaal dankzij het werk van koning Kalākaua."

David La'amea Kalākaua (1836-1891), liefkozend "De Vrolijke Monarch" genoemd, was de laatste koning van Hawaï.

Hij regeerde het koninkrijk van 1874 tot aan zijn dood in 1891. Zijn troonsbestijging ging echter gepaard met veel controverse.

Kort na de dood van koning Lunalilo (1835-1874), wiens familie sinds 1795 de macht had overgenomen, koos de wetgevende macht van Hawaï Kalākaua, een inheemse ali'i (edel opperhoofd), tot de troon in plaats van de weduwe van de voormalige koning Kamehameha IV (1855-1863). Lunalilo was alleenstaand en had geen kinderen.

Het besluit leidde tot een hevige opstand. Aanhangers van de koningin bestormden het gerechtsgebouw in Honolulu, de hoofdstad van Hawaï.

Tegelijkertijd werden Britse en Amerikaanse matrozen die in de haven gestationeerd waren, opgeroepen om de gevechten neer te slaan. Kalākaua werd de volgende dag beëdigd als de nieuwe keizer.

Ten tijde van Kalākaua's heerschappij werd het Hawaiiaanse culturele erfgoed met grote bedreigingen geconfronteerd.

In de jaren 1820 arriveerden de eerste christelijke missionarissen op de eilanden. Ze brachten ziektes met zich mee die de oorspronkelijke bewoners van Hawaï doodden, bekeerden eilandbewoners die hun traditionele polytheïstische religie opgaven en infiltreerden het politieke systeem om lokale overtuigingen en cultuur te onderdrukken.

Een van de belangrijkste maatregelen was het verbod op openbare uitvoeringen van de hula, een dans die de missionarissen beschouwden als "walgelijke heidense gezangen".

Kalākaua wilde het gezamenlijke gevoel van nationale trots onder de Hawaïanen herstellen. Zijn regering markeerde een periode van culturele renaissance in de archipel.

Hij leefde volgens het motto Ho'oulu Lāhui ('Ontwikkel de natie') en streefde ernaar om Hawaï terug te winnen voor de Hawaïanen.

Deze richtlijn resulteerde in de heropleving van traditionele gebruiken op het gebied van bijvoorbeeld taal, muziek, kunst en traditionele geneeskunde. Deze waren lange tijd onderdrukt in het tijdperk van hun voorgangers, die beïnvloed waren door missionarissen.

Eén van zijn belangrijkste prestaties was het behoud van de hula. Kalākaua liet een beroemd citaat na: "Hula is de taal van het hart en daarom de hartslag van het Hawaïaanse volk."

Voor veel mensen over de hele wereld roept het woord "hula" beelden op van kleine bars, plastic dansers die met hun heupen op het dashboard van een auto wiegen of taferelen die je alleen in strandresorts ziet.

Maar lang voordat de hula werd overgenomen en een handelsartikel werd, was het een heilige dans voor de inheemse bevolking van Hawaï. Het was een eeuwenoude traditie die diende als archief van onze verhalen, overtuigingen en levenswijze.

Tot de komst van kapitein James Cook (1728-1779) in 1778 bestond er op Hawaï geen geschreven taal. Oude Hawaïanen gaven hun identiteit en cultuur door aan volgende generaties via mondelinge traditie en de hula.

Zelfs toen de dans nog verboden was, dansten Hawaïanen stiekem de hula. Ze bleven de verboden dans in het geheim onderwijzen, in grotten en in verre oorden.

Als onderdeel van Kalākaua's Ho'oulu Lāhui-beleid heeft de hula een heropleving ondergaan.

De kroningsceremonie van de koning zou pas in 1883 plaatsvinden. Deze was zeer luxueus en duurde twee weken.

Het was in feite een viering van de inheemse Hawaïaanse cultuur, met traditionele muziek, hula en lū'au - activiteiten die voorheen allemaal verboden waren.

Drie jaar later, ter ere van de 50e verjaardag van de koning, traden de ho'opa'a (zangers) en 'ōlapa (dansers) voor het eerst in jaren weer in het openbaar op tijdens een parade door het centrum van Honolulu.

Tegenwoordig eert het Joyful Monarch Festival het trotse gevoel van Hawaïaanse identiteit dat door Kalākaua nieuw leven is ingeblazen.

"[Kalākaua] had een grote betrokkenheid, trots en kennis van zijn Hawaiiaanse erfgoed", zegt Kahakalau. Ze wijst erop dat de koning ook de eerste persoon was die de Kumulipo opschreef, een scheppingslied dat ook de genealogie van de Hawaïaanse koninklijke familie bevat.

Zegen van de Paus en thee met de Koningin

Maar Kalākaua was niet tevreden met het enkel nieuw leven inblazen van de Hawaïaanse gebruiken. Ze wilde de cultuur van het koninkrijk over de hele wereld verspreiden.

In 1881 zette de Joyful Monarch de glorieuze Hawaïaanse traditie van langeafstandszeilen voort. Kalākaua deed 281 dagen over een reis om de wereld en werd het eerste staatshoofd dat ooit de wereld rondreisde.

Tijdens zijn internationale diplomatieke reis werd de koning door de keizer van Japan ontvangen onder het genot van Hawai'i Pono'ī , het Hawaïaanse volkslied, gecomponeerd door Kalākaua zelf.

Hij stelde ook immigratiebeleid voor aan Chinese politici; bezocht de Sfinx van Gizeh met de onderkoning van Egypte; werd in Rome gezegend door paus Leo XIII (1810-1903); dronk thee met koningin Victoria (1819-1901) van het Verenigd Koninkrijk; en reisde mee in een trein die in Spanje werd aangereden door een stier.

In New York, Verenigde Staten, ontmoette Kalākaua Thomas Edison (1847-1931) om de mogelijkheid te bespreken om elektriciteit naar Honolulu te brengen.

De droom van de koning werd in 1886 werkelijkheid. Het Iolanipaleis, zijn officiële residentie, werd vijf jaar vóór het Witte Huis verlicht met elektrisch licht. Tegenwoordig is het een museum en de enige overgebleven koninklijke residentie in de Verenigde Staten.

"Hij kon belangrijke relaties opbouwen, contacten leggen en verdragen sluiten met verschillende landen [waar ons volk van profiteerde]", aldus kumu hula (hulameester en leraar) Kenneth "Aloha" Victor. Hij is ook de ontwerper van Kaulua'e, een kleding- en lifestylemerk dat op Hawaï wordt gemaakt.

Naast het sturen van vertegenwoordigers naar Europa en Azië had Kalākaua consulaten en delegaties in meer dan 130 steden over de hele wereld. Alleen al in het Verenigd Koninkrijk telde Hawaï 13 consulaten.

Thuis, in een tijdperk van toenemende geletterdheid, ontmoette Kalākaua traditionele kahuna (priesters) en kapuna (ouderen) om een ​​groot aantal van de oude legendes en gezangen van Hawaï, zoals weergegeven in de hula en mele, te verzamelen en op te schrijven in het Hawaïaans.

In 1888 zette hij dit werk voort en vertaalde de verhalen voor het eerst in het Engels in het boek Legends and Myths of Hawaii.

De koning gaf regelmatig exemplaren van het boek aan buitenlandse hoogwaardigheidsbekleders, zodat zij Hawaï, haar cultuur en haar bevolking beter konden begrijpen.

De erfenis

De missie van Kalākaua, namelijk om Hawaï te integreren met de rest van de wereld, resulteerde ook in de oprichting van het programma Young Hawaiians Abroad.

Hierin selecteerde de koning jongemannen uit Hawaï waarvan hij dacht dat ze in de toekomst leiders van het koninkrijk zouden kunnen worden. Hij stuurde ze naar het buitenland om te studeren. Hun studies omvatten geneeskunde, rechten, techniek, vreemde talen en kunst.

Meer dan 100 jaar later is de erfenis van het programma nog steeds voelbaar in de archipel. Prinses Abigail Kawānanakoa (1926-2022), kleindochter van een van de studenten die door de koning naar het buitenland werd gestuurd, speelde een belangrijke rol bij de restauratie van het Iolanipaleis en was tot aan haar dood een fervent voorvechter van de rechten van de inheemse Hawaïanen.

Kalākaua was in alle opzichten veelzijdig en omarmde de moderniteit, net zoals hij waarde hechtte aan de Hawaiiaanse cultuur.

Hij was een enthousiaste uitvinder, die ontwerpen bedacht voor tornadobestendige schepen, visvormige torpedo's, verzegelde flessendoppen en afstandsmeters.

De koning liet zelfs een telefoon installeren, waarmee hij het Iolanipaleis verbond met zijn privé-woonboot, die ongeveer 1 km verderop lag. Daar hield hij regelmatig koninklijke lū'aus voor buitenlandse functionarissen en staatshoofden.

Tegenwoordig is Kalākaua voor de Hawaïanen veel meer dan alleen een renaissanceman.

"Toen Kalākaua [overzee] reisde, promootte en deelde hij onze cultuur met de wereld", zegt Ana Kon, een expert op het gebied van Hawaiiaanse cultuur in Hilo. "Daarom eren we, meer dan een eeuw later, zijn nalatenschap nog steeds tijdens het Monarca Alegre Festival."

Voor degenen die geen kaartjes kunnen krijgen voor de populaire hula-wedstrijden op het Monarca Alegre Festival, zijn er genoeg andere mogelijkheden om deel te nemen aan de festiviteiten.

In het Afook-Chinen Civic Auditorium en de Butler Buildings in Hilo wordt een levendige kunst- en ambachtenmarkt gehouden. Hier worden de creaties van meer dan 150 lokale ambachtslieden en merken uit heel Hawaï getoond.

"Onze 'aloha-mode' is een ode aan de hula", zegt Victor over zijn kleding. Volgens hem zijn ze een eerbetoon aan de mensen, plaatsen en bewegingen uit de Hawaïaanse cultuur.

Natuurlijk leeft de erfenis van Kalākaua voort na het festival.

In veel opzichten is iedere hula-stap, iedere lū'au die samenkomt en iedere uitdrukking in de Hawaiiaanse taal een herinnering aan het werk van de laatste koning van Hawaii om onze gebruiken thuis nieuw leven in te blazen en ze aan de rest van de wereld te introduceren.

Bezoekers kunnen dit met eigen ogen ervaren op het eiland O'ahu, waar een traditionele Hawaïaanse lū'au wordt gehouden ter ere van koningin Lili'uokalani (1838-1917) - de zus van Kalākaua, die hem opvolgde totdat blanke zakenlieden het koninkrijk in 1893 omverwierpen.

In het zomerpaleis van Koningin Emma in Honolulu worden moderne hula-lessen voor volwassenen aangeboden.

Op Maui zijn de volgende meeslepende ervaringen bij het Grand Wailea Hotel mogelijk: 's ochtends E Ala E oli (gezangen) op het strand en interactieve taallessen, waarbij gasten leren hoe ze woorden in het ʻŌlelo Hawai'i (de Hawaïaanse taal) moeten uitspreken.

Resorts zoals Outrigger Reef op Waikiki Beach omarmen regeneratief toerisme in hun A'o Cultural Center. Hier kunnen gasten kennismaken met traditionele Hawaïaanse zeilers en kanobouwers, die hen leren hoe ze Hawaïaanse gereedschappen moeten gebruiken. En natuurlijk nemen ze hula-lessen.

"Dit alles gaat terug op de leer [van koning Kalākaua]", zegt Victor. "Die hula is de hartslag van ons Hawaïaanse volk."

Lees de originele versie van dit verhaal (in het Engels) op de website van BBC Travel .