Tajemne listy Jane Austen: podróż do życia autorki poprzez jej korespondencję

W "Dumie i uprzedzeniu" Elizabeth Bennet miała swoją siostrę Jane za powiernicę. Elinor Dashwood, rozsądna z pary w "Rozważnej i romantycznej" , miała swojego odpowiednika w namiętnej Marianne. W rzeczywistości Jane Austen miała Cassandrę . Starsza siostra jednego z najsłynniejszych pisarzy literatury angielskiej była jej najbliższą przyjaciółką, główną spadkobierczynią i domniemaną autorką najsłynniejszego portretu pisarza. Zapis tej intymnej więzi został utrwalony w listach pisanych do niej przez Austen, z których część zebrano w "Z dala od Cassandry (Altamarea))".

„Maluj swoją wieś, a namalujesz świat” – powiedział kiedyś Lew Tołstoj. W swoich powieściach Austen była oddaną malarką swojej wsi . Jako córka anglikańskiego duchownego, Austen cieszyła się dobrą pozycją w społeczeństwie swoich czasów i mogła zdobyć wykształcenie, choć zawsze była zależna finansowo od rodziny.

Korespondencja, jaką utrzymywała z Cassandrą w nielicznych przypadkach, gdy były rozłączone, obrazuje świat towarzyskości wiejskiej burżuazji w Anglii pod koniec XVIII wieku , który pisarka odtworzyła w swoich utworach.

Listy odsłaniają bardziej banalną stronę życia autorki . Austen narzeka na cenę herbaty, opowiada siostrze o nowinach od przyjaciół i rodziny oraz opowiada jej o sztukach, które widziała.

Informuje ją również na bieżąco o swoich zakupach kapeluszy i materiałów na sukienki, a także zdradza, że jest oddaną fanką mody , wydając wszystkie pieniądze na rękawiczki. „Dowiedziałam się czegoś od młodej damy w sklepie pani Tickars, co bardzo mnie ucieszyło: gorsety nie są już produkowane po to, by powiększać piersi; to był bardzo niestosowny i nienaturalny sposób bycia. Bardzo się ucieszyłam, gdy dowiedziałam się, że ramiona nie muszą być już tak odsłonięte jak kiedyś” – pisze z ulgą w jednym z listów.

W jego twórczości przebija ironiczne poczucie humoru, bardziej swobodne niż w powieściach. „Ludzie w tej części świata stają się tak strasznie biedni i oszczędni, że nie mogę tego znieść. Kent to jedyne miejsce, gdzie można być szczęśliwym; wszyscy tam są bogaci” – pisze.

Być może to właśnie ta niedbała, często nieco złośliwa natura prywatnego rejestru skłoniła Kasandrę do spalenia znacznej części korespondencji siostry po jej śmierci, w próbie, jak podejrzewa się, ochrony jej reputacji i prywatności. Zachowało się zaledwie 160 listów .

W przeciwieństwie do jej powieści, w których historie miłosne zawsze kończyły się wygodnym i szczęśliwym małżeństwem, siostry Austen nigdy nie wyszły za mąż . Cassandra była zaręczona z Thomasem Fowle'em, uczniem jej ojca, który zmarł przed ślubem. Mniej jest wskazówek dotyczących romansów Jane.

W listach Austen wspomina o tańcu z Tomem Lefroyem (irlandzkim prawnikiem, krewnym jednego z jej przyjaciół) w „rozwiązły i skandaliczny” sposób , po czym przyznaje, że jest szczerze przygnębiona, gdyż nigdy więcej go nie zobaczy.

W 2007 roku film „Prawdziwa miłość” wykorzystał te tropy, tworząc romantyczny film biograficzny z Anne Hathaway w roli pisarki. Serial BBC „Miss Austen”, którego premiera miała miejsce w 2025 roku, spekulował, że listy spalone przez Cassandrę odnosiły się również do jej związku z Lefroyem.

Poza codziennymi szczegółami, listy dają wgląd w intymną stronę Austen jako pisarki z wyczuwalną pasją do swojego rzemiosła. „Nigdy nie jestem tak zajęta, żeby nie myśleć o „Rozważnej i romantycznej” . Nie mogę o niej zapomnieć, tak jak matka nie może zapomnieć o dziecku, które wciąż jest uzależnione od piersi” – pisze.

Austen postrzegała swoją twórczość przede wszystkim jako sposób na rozrywkę dla rodziny . „Jesteśmy świetnymi czytelniczkami powieści i nie wstydzimy się tego” – deklaruje z dumą, pogardzając uprzedzeniami, jakie istniały w jej czasach wobec tego gatunku literackiego. Jej rodzina, daleka od potępiania jej zawodu, wręcz go wspierała.

Jej brat Henry pełnił funkcję jej agenta i korektora, a po śmierci siostry kontynuował publikację jej dzieł.

Austen jawi się jako pisarka zainteresowana procesem wydawniczym, chętna do otrzymywania egzemplarzy swoich książek i zwracająca uwagę na opinie czytelników. „Elizabeth wydaje się być autentycznie lubiana. Muszę przyznać, że uważam ją za najcudowniejszą istotę, jaka kiedykolwiek pojawiła się w drukowanej książce, więc nie wiem, jak zniosę tych, którzy jej nie lubią, a przynajmniej nie ją” – martwi się.

Ta sama świadomość opinii innych ludzi doprowadziła ją do stworzenia, w sensie przeciwnym, snobistycznej Emmy Woodhouse, bohaterki, o której, jak twierdziła, wiedziała, że nikt poza nią samą nie polubi. „Emma” była ostatnią powieścią, jaką widziała opublikowaną przed śmiercią w 1817 roku.

Choć nazwanie Austen feministką byłoby przesadą, rola kobiet była wyraźnie motywowana w jej powieściach przez zmienne koleje losu bohaterek. W czasach, gdy kobiety nie mogły dziedziczyć, a małżeństwo było w większości przypadków umową mającą na celu zabezpieczenie środków do życia, romantyzm jej powieści stanowił formę dyskretnego odrzucenia ustalonego porządku.

„Często zastanawiam się, jak znajdujesz czas na wszystko, co robisz, poza pracami domowymi; i jak pani West potrafiła pisać tak wspaniałe książki i składać te wszystkie skomplikowane słowa z całą starannością, jakiej wymagała od niej rodzina. Taka umiejętność mnie zadziwia. Pisanie wydaje mi się niemożliwe z głową pełną kotletów baranich i racji rabarbaru ” – mówi Austen, niemal jakby spodziewała się Virginii Woolf i jej własnego pokoju. Chociaż, oczywiście, nie ma w tym przypadku przypadku: Woolf była zagorzałą wielbicielką i obrończynią Austen.

Krytycy angielskiej pisarki (Mark Twain był jednym z jej najsłynniejszych krytyków) uważali jej powieści za dzieła drugorzędne, obyczajowe i moralizatorskie . Jednak dziś miejsce autorki w kanonie literatury światowej wydaje się mało kontrowersyjne, a machina Austen wciąż działa.

Niedawno ogłoszono, że aktorka Daisy Edgar-Jones zagra w nowej adaptacji Rozważnej i romantycznej , Netflix przygotowuje serial Duma i uprzedzenie , a fani na całym świecie świętują dwudziestą rocznicę premiery wersji filmowej w reżyserii Joe Wrighta.

250 lat po narodzinach autorki czytelnicy z całego świata nadal mogą odkryć, że za tą wioską sal tanecznych i wiejskich angielskich rezydencji kryje się złożony świat, który Austen udało się przedstawić dzięki wnikliwej obserwacji kondycji ludzkiej.

Daleko od Kasandry , Jane Austen (Altamarea).