Tomasz Mann: 70 lat po jego śmierci nowe publikacje ujawniają jego walkę z nazizmem

Dokładnie siedemdziesiąt lat temu, 12 sierpnia 1955 roku, Thomas Mann zmarł w Zurychu. Pozostawił po sobie dorobek literacki naznaczony wszystkimi sprzecznościami pierwszej połowy XX wieku, który zapowiadał niektóre lata przyszłe. Ponadto jego biografia charakteryzowała się sukcesami i klęskami , zmaganiami wewnętrznymi, a także bataliami politycznymi i kulturalnymi.

Rocznica jego śmierci wpisuje się w obchody Roku Tomasza Manna , który upamiętnia również 150. rocznicę jego urodzin . W jego trakcie odbyło się wiele publikacji, wydarzeń i wystaw upamiętniających niektórych z najbardziej reprezentatywnych pisarzy literatury niemieckiej , a także literatury pierwszej połowy XX wieku.

W publikacjach powtarzały się dwa tematy. Jednym z nich jest stłumiony homoseksualizm , coś, co nie jest nowe, ale co zostało ponownie poruszone z nowymi elementami, takimi jak analiza korespondencji pisarza z jego przyjacielem z dzieciństwa, Otto Grautoffem, dokonana przez Tilmanna Lahmego w jego biografii „Tomasz Mann, życie” , w której Lahme pokazuje, jak obaj, podążając za powszechnym wówczas trendem, poszukiwali sposobów na „wyleczenie” się z homoseksualizmu .

Drugim tematem była tematyka polityczna i rola, jaką Tomasz Mann przyjął od 1936 roku , a zwłaszcza od 1940 roku, jako przeciwnik narodowego socjalizmu z wygnania. Pojawiły się nowe wydania jego radiowych przemówień przeciwko nazizmowi, a także innych tekstów politycznych, koncentrujących się na obronie Republiki Weimarskiej od 1922 roku, ostrzeżeniach przed rozwojem partii nazistowskiej oraz jego późniejszej roli jako rzecznika emigrantów.

Dyrektor Towarzystwa Tomasza Manna, Hans Wisskirchen, opublikował studium, w którym porównuje życie i twórczość autora Czarodziejskiej góry do życia i twórczości jego brata Heinricha – autora Podmiotu , powieści opublikowanej w 1918 roku, która zdaniem wielu zapowiada to, co miało stać się narodowym socjalizmem.

Obaj, jak twierdzi Wisskirchen, znali demokrację jedynie jako coś zagrożonego i kwestionowanego , co – jego zdaniem – w czasach tendencji autokratycznych może rzucić światło na naszą teraźniejszość.

Przez całe życie Thomas Mann posiadał cztery narodowości: niemiecką, czechosłowacką, amerykańską i szwajcarską . Jego marzeniem było pozostanie w Stanach Zjednoczonych, w swoim domu w Kalifornii, gdzie – jak pisarz Walter von Molo wyjaśnia swoją decyzję o powrocie do Niemiec w liście otwartym – chciał dokończyć swoje życie i twórczość literacką.

Jednak wybuch zimnej wojny i rozpoczęcie przez Komisję Izby Reprezentantów ds. Antyamerykańskich (która zyskała później złą sławę, gdy przewodniczył jej senator Joseph McCarthy ) polowania na komunistów lub osoby podejrzane o komunizm w USA, skłoniły go do opuszczenia kraju.

„Czuję się nieszczęśliwy i nie mogę pozbyć się wspomnień o zaletach i wygodach domu w Kalifornii . Ale myśl o powrocie jest zupełnie niemożliwa” – napisał w swoim dzienniku 21 stycznia 1953 roku.

Tomasz Mann, który znalazł się na celowniku antykomunistów, nie może powstrzymać się od wspomnień z 1933 roku . „To, co się dzieje, to nie Machtergreifung (przejęcie władzy przez nazistów), ale coś bardzo podobnego” – pisze na tej samej stronie pamiętnika, odnosząc się do wydarzeń w USA.

Thomasa Manna martwiły dwie rzeczy. Po pierwsze, w liście, którego ostatecznie nie wysłał do korespondenta „New York Timesa” w Genewie, nazwał to „pogorszeniem demokracji w Stanach Zjednoczonych”. Po drugie, niebezpieczeństwo, że antykomunistyczny zapał doprowadzi ostatecznie do wojny atomowej.

W każdym razie można powiedzieć, że ostatnie lata jego życia naznaczone były melancholią , czasami rekompensowaną przez pewną próżność, wynikającą ze świadomości, że jego twórczość dążyła do jedności i ciągłości, w przeciwieństwie do burzliwych czasów, w których żył.

Udokumentował koniec pewnej epoki w dwóch swoich najważniejszych powieściach, Buddenbrookach i Czarodziejskiej górze . Pod koniec życia ukończył „Wyznania oszusta Feliksa Krülla”, które rozpoczął w drugiej dekadzie XX wieku i nie ukończył.

Wraz z Doktorem Faustem napisał powieść o nazizmie i jego związku z pewnymi niemieckimi tradycjami kulturowymi, która nie wzbudziła w Niemczech sympatii.

Podczas jednego z ostatnich publicznych wystąpień w 1955 r., gdy otrzymała honorowe obywatelstwo swojego rodzinnego miasta Lubeki – czemu sprzeciwiało się wielu konserwatystów – wspominała, jak wielu jej nauczycieli w szkole przewidywało dla niej katastrofę (była kiepską uczennicą) i jak wielu uważało, że rodzina Mann jest w kryzysie po śmierci jej ojca, ważnego biznesmena i lokalnego polityka.

Jego praca, jak twierdził Tomasz Mann, pokazała, że ​​ostatecznie, choć pod innymi względami, był synem godnym swego ojca .