Neurodivergent, van nature door Joe Harkness: waarom mensen met autisme één zijn met de natuur

Toen bij Joe Harkness ADHD werd vastgesteld, was dat nieuws een opluchting. Plotseling begonnen de slechte keuzes die hij had gemaakt te kloppen. 'Stoppen met school en daarna de universiteit in twee opeenvolgende jaren. Meerdere keren in elkaar geslagen worden. Verslaving. Schulden... Het onvermogen om mijn emoties te reguleren.'

Zijn vrouw somde maar al te graag zijn vele vervelende eigenschappen op tegenover de specialist die de diagnose stelde: dat Harkness nooit een taak afmaakte, nooit luisterde en zich op niets anders kon concentreren dan wat er voor hem lag. 'Ze genoot van haar tijd in de biechtstoel voor ADHD', zegt hij wrang.

Zelfs vóór de bevestiging dat zijn hersenen 'een beetje rommelig' zijn, had Harkness al bedacht dat het doorbrengen van tijd in de natuur essentieel was om in balans te blijven. De natuur vertegenwoordigt een veilige plek voor iemand die zijn omgeving vaak lawaaierig en verwarrend vindt.

Zijn grote liefde is vogels kijken. Voor hem is het meer dan zomaar een hobby: het is 'een meeslepende, multisensorische activiteit die onze hersenen tegelijkertijd stimuleert en kalmeert'.

Harkness is steeds meer gefascineerd door de vraag wat het betekent om neurodivergent te zijn, een term die aandoeningen als autisme, ADHD, dyslexie, dyspraxie en dyscalculie omvat. Hij onderzoekt waarom groene ruimtes zo belangrijk zijn voor mensen met neurodiversiteit en welke vaardigheden deze mensen inzetten voor natuurbehoud en het milieu.

Toen hij mensen interviewde die in deze sector werken, viel hen één eigenschap op waardoor ze zich van de rest onderscheidden: hun vermogen om zich obsessief op één ding te concentreren, zelfs als het om iets onaantrekkelijks gaat als het extraheren van DNA uit de teenkussentjes van allang uitgestorven papegaaien, of het onderzoeken van de genitaliën van motten (die blijkbaar net zo uniek en gevarieerd zijn als een vingerafdruk).

Deze 'hyperfocus' komt vaak voor bij mensen met autisme en ADHD. Sommigen beschrijven het als 'mentaal en fysiek uitputtend', anderen zien het als een superkracht.

Hoewel het lastig te meten is omdat er nog geen nauwkeurige cijfers over zijn verzameld, gelooft Harkness dat er in de natuurbeschermingssector een bovengemiddelde vertegenwoordiging is van mensen met neurodiversiteit.

Een regiomanager van de RSPB schat dat tot wel 30 procent van het personeel van de liefdadigheidsinstelling neurodivergent is, en voor Harkness is dat volkomen logisch. 'Neurodivergente mensen… willen de entiteit behouden die ons begrijpt, die ons een veilig gevoel geeft en ons de ontsnapping biedt waar we naar verlangen.'

Harkness schrijft ontroerend over hoe het ritme van de seizoenen en de voorspelbaarheid van de natuurlijke omgeving als een balsem werken voor mensen met neurodivergentie, en een consistentie bieden die op zoveel andere gebieden van het leven ontbreekt. Hij noemt dit 'het web van wild welzijn'.

In zijn eigen werk als leerkracht van jongeren met speciale onderwijsbehoeften, van wie velen neurodivers zijn, heeft Harkness gemerkt hoe hun gedrag verandert zodra ze in de buitenlucht zijn. Kinderen die van school zijn gestuurd, zullen zich oneindig veel moeite getroosten om een gewonde vlinder te redden, terwijl de 'coole kinderen' samenwerken met klasgenoten die ze normaal gesproken zouden negeren of kleineren. Buiten 'verdwijnen de druk en de beperkingen van de traditionele leeromgeving'.