The Women Are Not Fine van Hope Reese: De echtgenootmoordenaars

Eind december 1929 stonden vier Hongaarse vrouwen terecht voor de moord op hun echtgenoten.

Volgens het Openbaar Ministerie hadden Rozalia, Lidia, Julianna en Maria arseen in hun kookpotten gedaan en keken ze vervolgens met versteende blik toe hoe hun mannen zich voor hen kronkelden, naar adem snakten en stikten.

Het proces was een wereldwijde sensatie en trok verslaggevers van over de hele wereld.

Een lokale journalist noemde de oudere vrouwen 'gewoon slecht, verward, gehypnotiseerd en ziek'. Een ander beweerde dat het 'massamoorden' waren, het resultaat van 'massapsychose'.

Het vonnis stond al vast: schuldig. Hoewel het kwartet de doodstraf bespaard bleef, kregen ze allemaal levenslang. Daarmee hadden ze meer geluk dan sommige van hun vrienden die een paar maanden later terechtstonden.

Op 13 januari 1931 werd Maria Kardos, die schuldig was bevonden aan de moord op zowel haar man als haar zoon, veroordeeld tot de dood door 'korte hang', een afschuwelijke, langzame dood door wurging. Maria kronkelde acht minuten lang, voordat de beul medelijden met haar kreeg en haar lichaam naar beneden trok om het proces te versnellen. Vijfenzeventig bekeurde burgers keken onbewogen toe.

Al deze vrouwen kwamen uit het afgelegen gehucht Nagyrev in Midden- Hongarije . Ze hadden het gif zelf vervaardigd door vliegenvangers te kopen in de dorpswinkel, deze in water te koken en de vloeistof vervolgens te distilleren tot een giftig maar smaakloos brouwsel dat seconden voor het opdienen stiekem in een maaltijd kon worden gedruppeld. Het arseen werkte niet altijd direct, maar dat was juist een voordeel. Als er dagen of zelfs weken tussen het toedienen van het gif en het daadwerkelijke moment van overlijden zaten, werd het moeilijker om iets te bewijzen.

Vanuit dit kleine begin breidde de vergiftigingscrisis in Nagyrev zich uit naar omliggende gebieden. In totaal werden 28 mensen, voornamelijk vrouwen, beschuldigd van de moord op 101 lokale bewoners, voornamelijk mannen. Het werkelijke aantal zou dichter bij de 300 kunnen liggen.

Hope Reese, een Amerikaanse journaliste die in Boedapest woont, onderzoekt waarom de vrouwen in Midden-Hongarije te maken kregen met 'de dodelijkste vergiftigingsepidemie in de geschiedenis'. Ze legt uit dat veel van de mannelijke slachtoffers recentelijk waren teruggekeerd van de Eerste Wereldoorlog, zowel fysiek als emotioneel verminkt. Sommigen misten ledematen, terwijl anderen leden aan wat we tegenwoordig zouden diagnosticeren als PTSS.

In een arme boerengemeenschap zoals Nagyrev werd de waarde van een man afgemeten aan zijn vermogen om te werken. Het verlies van die status betekende het verlies van zijn plaats in het huishouden en de gemeenschap. Tel daarbij op dat velen hun verdriet verdronken in alcohol en je had een recept voor een explosie van huiselijk geweld. Griezelig genoeg luidde een populair lokaal gezegde: 'Een vrouw is goed als ze geslagen wordt.'

Tegen deze achtergrond, betoogt Reese, 'werd doden een pad naar onafhankelijkheid – een manier voor de vrouwen van Nagyrev om zichzelf te bevrijden van alle andere lasten die ze moesten dragen, en om een nieuwe versie te bieden van hoe het leven kon zijn'.

In de zomer van 1916 bereikte Maria Varga het breekpunt met haar man Istvan, die blind en gewelddadig uit de oorlog was teruggekeerd. Maria's buurvrouw, de dorpsvroedvrouw, tante Zsuzsi, gaf Istvan vriendelijk wat druppels om hem te 'kalmeren' en vijf weken later was hij dood.

Maria Koteles, die uiteindelijk werd opgehangen, kreeg te maken met het feit dat haar man een pistool op haar richtte en haar een hoer noemde.

Julianna Foldvari moest ondertussen verdragen dat haar man, een oorlogsveteraan, Karoly, herhaaldelijk dronken werd en haar sloeg.

Een andere Maria, Maria Papai, moest verdragen dat haar man haar met een ketting sloeg.

Het waren niet alleen echtgenoten die verdwenen. In 1912 was Zsuzsanna Papai het gezeur van haar schoonvader zo zat.

voor seks wendde ze zich tot haar buurman, die een pan vergiftigde soep kwam brengen. Zeven jaar later maakte Maria Kardos, wanhopig door het criminele gedrag van haar roekeloze zoon, hem op 23-jarige leeftijd af, opnieuw met de hulp van tante Zsuzsi.

Zou scheiden niet eenvoudiger en veiliger zijn geweest? Reese legt uit dat, hoewel Nagyrev een protestantse in plaats van een katholieke gemeenschap was, een scheiding van tafel en bed ondenkbaar was. Het huwelijk was voor het leven, en je gewelddadige echtgenoot verlaten zou je de reputatie van 'hoer' opleveren. Bovendien zou je zonder enige financiële steun komen te zitten.

Eigenlijk is het veel eenvoudiger om het probleem helemaal op te lossen. Op het Hongaarse platteland bestond een traditie van moord om huiselijke crises op te lossen. Zowel getrouwde als alleenstaande vrouwen die een ongewenste zwangerschap hadden, hadden er geen moeite mee om een miskraam op te wekken door ganzenveren, fietsspaken en giftig onkruid in hun baarmoeder te plaatsen.

Als dat niet werkte, vroegen ze tante Zsuzsi om een brouwsel dat wél werkte. Lukte dat niet, dan werd de ongewenste baby misschien aan het varken van het huis gevoerd, met kokend water overgoten of in de kou gezet om te sterven van de blootstelling. Vergeleken daarmee was een paar druppels zelfgemaakt gif in de soep van je man een eitje.

Het is opmerkelijk dat de vrouwen zo lang ongestraft moord konden plegen. Maar Reese wijst erop dat Nagyrev erg geïsoleerd was en geen arts of politieagent in dienst had. Bovendien was de nationale levensverwachting slechts 37 jaar, wat betekende dat de dood van mannen van middelbare leeftijd en ouderen waarschijnlijk geen argwaan wekte. Toch verspreidden zich eind jaren twintig geruchten en begonnen de autoriteiten de lichamen op te graven, maar ontdekten ze dodelijke hoeveelheden arseen.

Onvermijdelijk kent dit tragische verhaal geen happy end. Veel vrouwen kregen lange gevangenisstraffen en drie werden opgehangen. Tante Zsuzsi, een van de hoofdrolspelers in de gifmoorden, was vastbesloten dit lot te vermijden. Op 19 juli 1929 hoorde ze de stadsomroeper haar naam roepen. Ze wist precies wat het betekende. Net toen de politie om de hoek kwam om haar te arresteren, slikte ze een slokje van haar eigen gif in.