José Mujica: Od partyzanta do prezydenta: książki opowiadające jego historię

Ludzie odchodzą, ale słowa pozostają. Były prezydent Urugwaju José „Pepe” Mujica , symboliczna postać polityki Ameryki Łacińskiej XXI wieku, zmarł w wieku 89 lat . Mujica, były partyzant Tupamaro, więzień podczas dyktatury, przywódca Szerokiego Frontu i prezydent w latach 2010–2015, był także nieustannie obecny w regionalnej debacie publicznej. W ostatnich latach jego postać stała się przedmiotem licznych prac redakcyjnych , próbujących uchwycić jego sposób myślenia, historię i spuściznę.

Mujica, mieszkający na farmie na obrzeżach Montevideo, opierał swoją władzę na etyce bezpośredniej mowy. Jego dyskurs miał jednocześnie charakter filozoficzny i pragmatyczny : stanowił krytykę społeczeństwa konsumpcyjnego i obronę demokracji jako konstrukcji zbiorowej.

Wśród książek, w których przedstawiono jego sylwetkę, znajduje się książka Gustavo Sylvestre’a Light Luggage (wydawnictwo Marea Editorial), będąca zapisem serii rozmów radiowych przeprowadzonych przez obu autorów w czasie pandemii. Mujica porusza w nich kwestie globalne, takie jak władza korporacji, kryzys demokratyczny, nierówności technologiczne i zagrożenie zmianami klimatycznymi.

Według Constanzy Brunet , redaktorki Marei, wydanie książki zbiegło się z diagnozą stanu zdrowia Mujicy . Stało się to, gdy tytuł był już w druku. „Mieliśmy plany, aby zaprezentować go w Argentynie, Urugwaju i innych krajach. Nie było to możliwe, ale nagrał film ze swojej farmy, aby towarzyszyć premierze” – mówi. Książka zawiera przedmowy papieża Franciszka, Luli da Silvy, Rafaela Correi i Lucíi Topolansky.

„Pepe, oprócz tego, że był dla nas i dla wielu innych wzorem etycznym, był również na bieżąco i zainteresowany najważniejszymi problemami teraźniejszości i przyszłości . Wojnami, koncentracją bogactwa, przepaścią technologiczną między krajami bogatymi i biednymi, globalną kwestią podatkową, potęgą korporacji międzynarodowych zdolnych do kierowania losami kilku krajów, kryzysem demokracji” – dodał Brunet.

Mimo choroby, jak stwierdza redaktor , „Pepe, wierny swojej osobowości, kontynuował pracę na farmie i angażował się w politykę”. Dodał: „Był kluczowym graczem w triumfie Yamandu Orsiego. Nie mogliśmy go z nim przedstawić, ale on sam się przedstawił, prezentując nagranie wywiadu, jaki Sylvestre przeprowadził z nim w jego domu na obrzeżach Montevideo. Symbol pokolenia i etyczny punkt odniesienia, który odszedł, ale zawsze pozostanie” – podsumował.

Kolejnym niedawnym wkładem jest José Mujica. Inne możliwe światy (Planeta) – historyk Gerardo Caetano. W tomie tym przeanalizowano ewolucję myśli międzynarodowej Mujicy , od lat jego aktywizmu do czasów, gdy był prezydentem i osobistością międzynarodową. Caetano przedstawia ją jako wyjątkową syntezę realizmu politycznego i utopijnej wizji, w której spotykają się wrażliwość społeczna i perspektywa geopolityczna.

Wśród najpopularniejszych tytułów znajduje się również Una oveja negra al poder (Czarna owca u władzy ) autorstwa Andrésa Danzy i Ernesto Tulbovitza, którzy współpracowali z Mujicą podczas jego prezydentury. Książka, opublikowana pierwotnie w 2014 r., łączy w sobie portrety polityczne z faktami osobistymi i rekonstruuje karierę autora od lat spędzonych w więzieniu do momentu, w którym stał się postacią o zasięgu globalnym.

Nowszą książką jest Yo vengo del sur (Przychodzę z Południa) (Siglo XXI Editores), zbiór przemówień i refleksji , który przedstawia dziedzictwo autora jako przywódcy politycznego i aktywisty, kładąc nacisk na jego zasady: pokorę, uczciwość i służbę innym.

Również w ujęciu biograficznym książka José Mujica: The Quiet Revolution , napisana przez dziennikarza Mauricio Rabuffettiego, skupia się przede wszystkim na latach niewoli i procesie osobistej transformacji autora, nie tracąc przy tym z oczu jego późniejszego zaangażowania w politykę instytucjonalną.

Bardziej intymny zapis pojawia się w Los indomables Pabla Cohena, gdzie Mujica rozmawia ze swoją partnerką Lucíą Topolansky . Książka składa się z trzech części (Korzenie, Owoce i Nasiona) i obejmuje pięć dekad aktywizmu politycznego z bardziej osobistej perspektywy, z fragmentami oscylującymi między humorem, krytyką i emocjami.

„Protokół, liturgia władzy i wszystkie te bzdury są dla mnie wkurzające !” – podsumował Mujica w książce Una oveja negra al poder (Czarna owca u władzy) autorstwa Andrésa Danzy i Ernesto Tulbovitza, opisując swoje zdanie na temat formalności obowiązujących przywódcę.

Książka skupia się bardziej na czasie, kiedy Mujica sprawował władzę, i przedstawia go przez pryzmat osobistych doświadczeń osób, które z nim współpracowały . Tekst łączy w sobie biografię, kronikę polityczną i profil osobisty. Książka została wydana przez Penguin Random House i odniosła sukces wydawniczy – sprzedano ponad 200 000 egzemplarzy na całym świecie.

Książka opisuje drogę do władzy, sposób życia i jego sprawowania, konflikty z liturgią i protokołem, spotkania z takimi postaciami jak Obama, Fidel Castro, Putin, Chávez czy Cristina Fernández de Kirchner , samotność i poczucie, że czasami znajdujemy się w obcym świecie. Wszystko opowiedziane autorom przez głównego bohatera, Pepe Mujicę, oraz przez licznych świadków.

W ten sposób Andrés Danza i Ernesto Tulbovitz, po dwudziestu latach nieprzerwanego kontaktu z Mujicą, ujawniają mężczyznę stojącego za tą postacią, który przyznaje, że zawsze czuł się jak „czarna owca”.

Mujica pozostawił po sobie ślad, który jest zarówno śladem, jak i zaproszeniem: należy żyć z oszczędnościami nie jako symbolicznym gestem, ale jako formą etycznego oporu wobec niesprawiedliwości globalnego kapitalizmu . Jego dziedzictwo – intelektualne, polityczne i ludzkie – żyje w jego przemówieniach, karierze, a teraz także w solidnym zespole redakcyjnym, który podchodzi do niego z wielu perspektyw, starając się zrozumieć wyjątkowość człowieka, który rzucił wyzwanie konwencjom władzy.