Mesut Özil: toneelstuk vertelt het verhaal van voormalig international

Bremen. Mesut Özil werd ooit een nationale voetballer in Bremen. En deze donderdag keert Özil terug naar Bremen, althans als toneelpersonage.

In het Kleines Haus van het Theater Bremen gaat een toneelstuk in première dat vertelt over de opkomst en ondergang van de getalenteerde voetballer in de afgelopen jaren: van wereldkampioen en symbool van de Duitse integratie tot een soort 'posterjongen' van Turkse nationalisten, zoals auteur Akin Emanuel Şipal hem noemt.

De gids voor gezondheid, welzijn en het hele gezin – elke tweede donderdag.

Door mij te abonneren op de nieuwsbrief, ga ik akkoord met de advertentieovereenkomst .

Zijn toneelstuk heet "De Tovenaar van Öz - Een Voetbaltragedie", hoewel het niet wezenlijk over voetbal gaat. "Het gaat over de maatschappij, over het discours over migratie en hoe deze verschillende zaken elkaar aanvullen en overlappen", vertelde Şipal aan het Duitse persbureau.

Net als Özil heeft Şipal Turkse roots. Net als Özil is hij geboren in het Ruhrgebied. De twee hebben zelfs gemeenschappelijke kennissen. Maar dit hielp Şipal niet in zijn werk. De voetballer reageerde niet op contactverzoeken van de auteur of het Duitse persbureau dpa, en hij is niet betrokken bij het stuk over zijn eigen verhaal. Dit toont ook aan dat de banden tussen Özil en zijn thuisland Duitsland blijvend beschadigd zijn.

Zijn oude club, Werder Bremen, die met Özil de DFB Pokal won, de Europacupfinale bereikte en hem in 2010 voor miljoenen aan Real Madrid verkocht, wil niets meer met hem te maken hebben. Hij werd dit jaar niet uitgenodigd voor de grote afscheidswedstrijd van zijn ooit zo sympathieke partner Diego. Mesut heeft "de laatste tijd een ontwikkeling doorgemaakt die niet past bij de waarden van Werder Bremen", zo werd officieel verklaard.

Şipal schreef het stuk niet in deze toon. Hij was er niet op uit om af te rekenen met Özil, of met de "racistische ophitsing" waaraan hij soms werd "onderworpen. Dit is een zaak die zo sterk polariseert, ook al is het eigenlijk een zaak vol subtiliteiten, nuances en vele nuances", aldus Şipal.

Terugkijkend is de auteur van mening dat Özil, ondanks zijn successen als nationaal voetballer en ondanks alle prijzen zoals de “Bambi” voor succesvolle integratie, nooit een geschikt symbool voor dit probleem in Duitsland is geweest.

"Ik ben er absoluut van overtuigd dat een rolmodel nuttig kan zijn in dit discours over migratie", zegt Şipal. "Maar in mijn ogen is Özil altijd iemand geweest die moeilijk te doorgronden is, iemand die zijn gevoelens niet goed uitdrukt, iemand die niet erg communicatief is. Iemand die het moeilijk maakt om toegang te krijgen."

Dat is precies wat hem als theaterfiguur interessant maakt. Maar het leidde er ook toe dat "iedereen hem volledig projecteerde: met verwachtingen, met ideeën, met percepties."

Dit werd vooral duidelijk tijdens het grote keerpunt in Özils carrière: de weken rond het WK van 2018 in Rusland. Özil en zijn nationale teamgenoot Ilkay Gündogan bezochten kort voor het toernooi de Turkse premier Recep Tayyip Erdogan, wat een lawine ontketende die niemand kon stoppen. De vroege uitschakeling op het WK, de soms hevige kritiek op Özil en zijn afscheid van het internationale voetbal: dit alles volgde.

Şipal erkent dit als een "grote destructieve kracht" die veel mensen met een migratieachtergrond kennen. Özil "heeft zich duidelijk aan Duitsland gecommitteerd en voor de Duitse nationaliteit gekozen. En dan beseft hij dat goede prestaties en grote successen voor sommigen niet genoeg zijn. Dat zijn beslissing altijd duurzaam door de andere partij moet worden geaccepteerd."

Özil hekelde dit ook in drie gedetailleerde verklaringen op sociale media in 2018. Şipal vindt de resulterende reactie echter paradoxaal: "Je bent slachtoffer geworden van een rechts narratief – en nu zoek je bescherming tegen rechtse figuren in Turkije. Je wordt een politieke functionaris nadat je altijd hebt beweerd een apolitiek persoon te zijn."

Begin dit jaar werd Özil verkozen tot bestuurslid van Erdogans AKP-partij. De huidige president van Turkije is tevens zijn getuige. Het is alsof Özil, zegt Şipal, degenen wil bevestigen die altijd hebben gezegd: hij is niet één van ons.

Uiteindelijk is dat precies waar dit stuk over gaat, legt de auteur uit: "Mesut Özil is geboren en getogen in Gelsenkirchen. Hij heeft Turkije pas op zijn veertiende bezocht. Het is dus niet het verhaal van een Turk die Duitsland de rug toekeerde. Het is eerder het verhaal van een Duitser die naar Turkije ging."

RND/dpa