Tot de dood ons scheidt

Het gebeurt vaak in artistieke koppels dat de een de ander uiteindelijk verslindt, en dat uit toewijding, rivaliteit, jaloezie, afgunst, wrok of woede, wat begon als een idyllische en vreugdevolle creatieve relatie van wederzijdse aantrekkingskracht en steun, uitmondt in discrete daden van wreedheid. Er zijn natuurlijk uitzonderingen. De schilderes Sheila Girling en de beeldhouwer Anthony Caro waren 63 jaar getrouwd. Maar aan het einde van haar leven bekende ze: "Ik moest al mijn creativiteit aan Tony geven... Ik vond dat een van ons er moest komen, dus kon het maar beter Tony zijn." Iets soortgelijks overkwam Lee Krasner, intellectueel veel verder dan Jackson Pollock toen ze elkaar ontmoetten, maar die hem als een natuurlijk genie beschouwde en, zoals een goede echtgenote betaamt, zijn carrière boven de hare stelde. Susan Sontag werkte onvermoeibaar aan het boek van haar man Philip Rieff, Freud: The Mind of a Moralist (zijn biograaf Benjamin Moser beweert dat zij het grootste deel ervan schreef); Tientallen jaren later klaagde fotografe Annie Leibovitz, de geliefde die haar tot aan haar dood vergezelde: “Ik voelde me als iemand die voor een groot monument zorgt.”

Je hoeft geen kunstenaar te zijn of met een andere kunstenaar getrouwd te zijn om te weten dat dansen als koppel een uitdaging is die voor maar weinigen haalbaar is: je moet ruimte laten voor de ander om zijn of haar voeten te bewegen, zijn of haar stappen te volgen, je spiegelneuronen te activeren en je individualiteit op te geven om als een gemeenschap te denken, zodat wat tot een moment geleden twee lichamen waren, als één kunnen bewegen. Het is moeilijk om te ruziën tijdens het dansen, en onmogelijk om te dansen terwijl je boos bent. Zo stel ik me ze voor, urenlang glijdend over de dansvloer, die partnerschappen van kunstenaars die niet alleen hun levens maar ook de creatie van hun werken met elkaar hebben verweven. En die, als onderdeel van hun romance, zelf kunstwerken zijn geworden. Ik denk aan Gilbert & George, tachtigers en nog steeds provocerend, dag en nacht door de straten van Londen slenterend in hun onberispelijke zondagse kleding, zichzelf aanbiedend aan de wereld als levende sculpturen en hun visie op de wereld achterlatend in hun Pictures , monumentale foto's van zichzelf waarmee ze opvallende, komische en tragische portretten van onze tijd samenstellen. Tegenwoordig hebben ze hun eigen museum (dat in Londen gratis toegankelijk is) en worden ze in Engeland beschouwd als een nationaal erfgoed. Bovendien hebben ze een eigen stroming in het denken gecreëerd.

Het gebeurt vaak dat kunstenaarskoppels in discrete wreedheden uit elkaar vallen.

Tot diezelfde lijn van één kunstenaar die uit twee personen bestaat, behoort Eva & Adele, een Duits duo dat kunst, leven en liefde op een verbluffend verontrustende manier heeft verenigd. Ze beweren met een tijdmachine uit de toekomst te zijn gekomen, zijn officieel vrouwen (ze wachtten met trouwen totdat Eva erin slaagde haar geslachtsverandering te laten erkennen) en verschijnen overal waar een grote opening plaatsvindt, van de Biënnale van Venetië of Documenta tot de Arco-beurs, met hun fallisch geschoren hoofden, opgemaakt als papegaaien en identiek gekleed, op een manier die ons vreemd voorkomt. Eva is net overleden ("ze keerde terug naar de toekomst"), maar ze blijft deel uitmaken van een reizend kunstwerk waarmee Adele haar herinnering zal doen herleven.