Przemoc, ubóstwo i zagrożenia dla miejsc kultu religijnego – problemy, z którymi borykają się Wixaritari

▲ Pomimo żądań interwencji rządu, przywódcy społeczności zostali porwani, a nawet zamordowani. Zdjęcie dzięki uprzejmości Wixárica Route

Juan Carlos G. Partida

Korespondent

Gazeta La Jornada, niedziela, 13 lipca 2025 r., s. 4

Guadalajara, Jalisco. Społeczności Wixaritari w Jalisco i sąsiednich stanach, takich jak Nayarit, Durango i Zacatecas, zmagają się ze złożoną siecią problemów, naznaczonych powszechnym poczuciem niepewności, ubóstwem, długotrwałymi, wciąż nierozwiązanymi konfliktami terytorialnymi, zagrożeniami dla ich świętych miejsc oraz walką o uznanie ich autonomii.

Od co najmniej dwóch dekad terytorium Wixáriki stało się strategicznym korytarzem przemytu narkotyków, co powoduje nieustanny niepokój z powodu obecności grup zbrojnych karteli Sinaloa i Jalisco Nueva Generación, które walczą o kontrolę nad tym obszarem poprzez tworzenie nielegalnych punktów kontrolnych, wymuszenia, zaginięcia, morderstwa i groźby wobec rdzennej ludności.

Społeczności domagały się interwencji władz federalnych, w tym rozmieszczenia koszar Gwardii Narodowej, a także wzmożonego nadzoru policji stanowej, biorąc pod uwagę powszechny strach przed podróżowaniem przez region. Jednak żądania te były konsekwentnie ignorowane, a doniesienia wskazują, że władze miejskie i stanowe wiedzą o obecności tych grup przestępczych i nie podejmują skutecznych działań.

Morderstwa braci Miguela i Agustína Vázquezów Torresów w Kuruxi Manuwe (Tuxpan de Bolaños) w 2017 roku, przywódców zaangażowanych w obronę terytorialną, są tragicznym przykładem tej bezkarności. Pomimo zidentyfikowania sprawców, osiem lat później nikogo nie aresztowano.

Ponadto przywódcy Wixaritari, tacy jak Maurilio Ramírez Aguilar i Santos de la Cruz Carrillo, zostali pozbawieni wolności. Zostali zwolnieni po pobiciu i groźbach milczenia.

Do innych przypadków należy zaginięcie czterech Wixaritari w Tatei Kie (San Andrés Cohamiata) we wrześniu 2024 r., co doprowadziło do zamknięcia drogi i okupacji, której celem było ich odnalezienie żywych, co na szczęście nastąpiło.

Inny fragment traktujący o problemach występujących na terytorium Wixáriki dotyczy ubóstwa.

W Mezquitic w stanie Jalisco, gminie o największej koncentracji społeczności Wixaritari w kraju i większości rdzennej ludności, sytuacja wielowymiarowego ubóstwa jest alarmująca, a wskaźniki są zbliżone do tych w krajach afrykańskich, takich jak Etiopia czy Gambia. Od dziesięcioleci jest to najbiedniejsza gmina w stanie Jalisco.

Innym problemem jest inwazja na rozległe obszary ich rodowych terytoriów, pomimo posiadania tytułów wicekrólewskich i orzeczeń sądowych na ich korzyść.

Wuaut+a-Kuruxi Manuwe (San Sebastián Teponahuaxtlán i Tuxpan de Bolaños) przejęli około 10 448 hektarów ziemi w Huajimic, Nayarit, zajmowanej przez metyskich farmerów, którzy do niedawna, po wypłaceniu odszkodowań, zgodzili się je zwrócić, sprzeciwiając się wykonywaniu wyroków blokadami i groźbami śmierci ze strony posiadaczy.

Marsz Godności Wixáriki w 2022 roku w kierunku Meksyku oraz zobowiązanie prezydenta do zwrotu ziemi przyczyniły się do jego przyspieszenia. Niedawno prezydent Claudia Sheinbaum wydała dekret o zwrocie dodatkowych 2471 hektarów za 158 milionów pesos, co zwiększyło całkowitą liczbę zwróconych gruntów do 5946 hektarów od 2016 roku, co stanowi 56,7% całkowitej liczby zwróconych gruntów. Do zwrotu pozostało 4550 hektarów.

Minas i Wirikuta

Święte miejsce Wirikuta w San Luis Potosí, uważane za początek wszechświata w kosmogonii Wixárika, pozostaje stale zagrożone. Około 70 procent ze 140 000 hektarów chronionego obszaru naturalnego jest objęte koncesjami na działalność górniczą, takimi jak First Majestic Silver Corporation, Revolution Resources i Minera Frisco (należąca do Carlosa Slima), pomimo nakazów sądowych uzyskanych od 2012 roku, które tymczasowo wstrzymały działalność.

Stawiają również czoła nielegalnej eksploatacji i sprzedaży hikuri (pejotlu), ich świętej rośliny. Ponadto Wirikuta cierpi z powodu ferm trzody chlewnej i drobiu, które wyrzucają odchody na zewnątrz, zanieczyszczając środowisko.

W kwestiach budżetowych jedynie długa batalia prawna pozwoliła Wuaut+a-Kuruxi Manuwe uzyskać korzystne orzeczenia federalnych i stanowych sądów wyborczych (SG-JDC-35/2019 i JDC-005-2019), które pozwalają im na bezpośrednie zarządzanie zasobami komunalnymi w gminach Bolaños i Mezquitic, stając się pierwszą społecznością w Jalisco, która uzyskała takie prawo.

Szacują, że rocznie należy im się około 80 milionów pesos, ale pomimo orzeczeń władze miejskie, takie jak Mezquitic, odmawiają podporządkowania się, powołując się na luki prawne i brak przejrzystości.

Proces ten ma ostatecznie doprowadzić do utworzenia samorządnej gminy tubylczej, w której wybory będą się odbywać zgodnie ze zwyczajami i tradycjami, bez udziału partii politycznych, co ma nastąpić w 2027 roku.

Ponadto szkoły dwukulturowe w społecznościach Wixaritari spotykają się z dyskryminacją, brakiem szacunku dla nauczycieli, opóźnieniami w płatnościach i brakiem podstawowej infrastruktury, takiej jak prąd, woda i internet.

Doprowadziło to do długotrwałych wstrzymań pracy i protestów, wymagających interwencji władz federalnych, stanowych i miejskich.

W sektorze opieki zdrowotnej brak karetek pogotowia i odpowiedniej opieki medycznej w odizolowanych regionach doprowadził do śmierci dzieci z powodu chorób, którym można było zapobiec, takich jak niewydolność oddechowa czy użądlenia skorpionów. Społeczności bezskutecznie domagały się również zakupu i naprawy pojazdów ratunkowych dostosowanych do terenu regionu oraz wsparcia ze strony wysokich rangą urzędników służby zdrowia w celu zapewnienia dostępności niezbędnego personelu medycznego.

Armando G. Tejeda

Korespondent

Gazeta La Jornada, niedziela, 13 lipca 2025 r., s. 4

Madryt. Ponad 2000 osób zebrało się w Hiszpanii, aby potępić nieustanne bombardowania i przemoc rozpętywaną przeciwko narodowi palestyńskiemu przez armię izraelską oraz domagać się zakończenia wojny. W 200 wiecach w większości miast kraju, ponad 300 osób odpowiedziało na apel platformy Stop Wojnie, która do tej pory opracowała osiem manifestów podpisanych przez ponad 30 000 osób ze 125 krajów, w tym wybitne postaci kultury, takie jak katalońska piosenkarka, autorka tekstów i poetka Joan Manuel Serrat, nikaraguański pisarz Sergio Ramírez i hiszpański powieściopisarz Antonio Muñoz Molina.

Wydarzenie w Madrycie odbyło się na centralnym placu Callao, gdzie przedstawiciele platformy zgromadzili się wraz z protestującymi, aby przekazać przesłanie o zakończeniu wojny i ponownie wezwać obywateli do zjednoczenia się w celu zakończenia ludobójstwa w Palestynie . Podczas wydarzenia uczestnicy nieśli palestyńskie flagi, a nieustannie słychać było okrzyki „ To nie wojna, to ludobójstwo” .

Na 200 wiecach, które odbyły się na placach miejskich w całym kraju, głoszono to samo przesłanie, domagając się zakończenia wojny w Strefie Gazy, gdzie Palestyńczycy od 20 miesięcy przeżywają piekło , szczególnie okrutne dla dzieci . Jednocześnie aktywiści wzywali do mobilizacji społecznej, niezależnie od ideologii czy wyznania .