Kritiek op Spotify-CEO: Waarom muzikanten en fans dreigen met een boycot

De Amerikaanse indieband Deerhoof maakt al 30 jaar muziek – en minstens de helft daarvan in het digitale tijdperk. De band brak definitief door in 2002 met hun vierde album, "Reveille", en muziekstreamingdiensten begonnen begin jaren 2010 te floreren. Deerhoof gebruikt dit distributiekanaal ook om hun muziek onder de aandacht te brengen. Hun nummers zijn honderdduizenden keren gestreamd op platforms zoals Apple Music, Amazon Music en Deezer.

Wie echter hoopt de muziek van de band te beluisteren via de Zweedse dienst Spotify, komt mogelijk bedrogen uit: de Amerikaanse muzikanten hebben aangekondigd het platform te boycotten en hun nummers van de dienst te halen. Een Instagram-bericht van de band met deze aankondiging heeft inmiddels meer dan 45.000 likes verzameld, en duizenden fans steunen de beslissing.

Dit is niet de enige verklaring: er zijn tegenwoordig tientallen korte video's van muzikanten en fans te vinden op het TikTok-platform die protesteren tegen de streamingdienst. "We hebben een wereldwijde boycot nodig", zegt een gebruiker – haar video werd binnen drie dagen bijna 300.000 keer bekeken. Een ander zegt: Iedereen die "echt van muziek houdt", moet het platform nu verlaten.

Er zijn in wezen twee redenen voor de oproepen tot een boycot van de Zweedse dienst: Een argument, dat vooral door artiesten wordt aangehaald, is de manier waarop het platform omgaat met AI-muziek. De Duitse indie-artiest Paula Paula klaagt bijvoorbeeld in een TikTok-video dat Spotify's betalingen aan artiesten nu al "catastrofaal" zijn. Nu moeten ze het geld echter delen met nepartiesten die moeiteloos muziek genereren met één enkele prompt.

AI-muziek "wordt je opgedrongen via verschillende afspeellijsten en suggesties", klaagt ze. En de synthetische muziek wordt niet eens als zodanig gelabeld. Zo bracht de nepband The Velvet Sundown de afgelopen weken binnen een paar dagen drie albums achter elkaar uit, goed voor miljoenen streams. "Als echte muzikanten kunnen we daar nooit tegenop." Andere platforms, zoals de Franse dienst Deezer, zijn hier veel transparanter over – ze labelen AI-muziek niet alleen, maar verwijderen het ook uit de automatische suggesties.

Naar aanleiding van een verzoek van het RedaktionsNetzwerk Deutschland (RND) ontsloeg Spotify zich van elke verantwoordelijkheid: "Voor elk ingediend nummer vertrouwen streamingdiensten zoals Spotify erop dat de rechthebbenden de nodige informatie verkrijgen om de compositie en de bijdragers te identificeren", aldus een woordvoerder. Momenteel "bestaat er geen sectorbrede metadatastandaard voor het openbaar maken van AI-gebruik, maar de hele muziekindustrie werkt binnen het kader van DDEX samen aan de ontwikkeling van een dergelijke standaard." Zodra er een uniforme aanpak beschikbaar is, zal Spotify "zorgvuldig onderzoeken hoe we deze kunnen implementeren".

De serieuzere reden voor het protest is echter anders: Spotify-oprichter en CEO Daniel Ek investeert al lange tijd in Helsing, het in München gevestigde defensiebedrijf dat gespecialiseerd is in AI-technologie. Medio juni werd bekendgemaakt dat Ek zijn belang had verdubbeld . Het bedrijf had zo'n 600 miljoen euro opgehaald in een nieuwe financieringsronde – de ronde werd geleid door Eks investeringsmaatschappij Prima Materia, naast investeerders Lightspeed Ventures, Accel, Plural, General Catalyst, Saab en BDT & MSD Partners.

Helsing zelf stelt op haar website dat het AI-ondersteunde technologieën ontwikkelt "om onze democratie te beschermen". In deze context biedt het democratische staten "nauwkeurige metingen en autonome mogelijkheden om zichzelf te beschermen en te verdedigen". Het bedrijf benadrukt herhaaldelijk zijn bijzondere "verantwoordelijkheid" en zijn naleving van de "hoogste ethische normen".

De apparatuur van het bedrijf is echter nog steeds dodelijk. Zo heeft Helsing de HX-2 kamikaze drone ontwikkeld, die door Oekraïne wordt gebruikt en door de Duitse strijdkrachten zal worden getest. Het bedrijf heeft ook een AI-systeem gepresenteerd dat is ontworpen om een gevechtsvliegtuig te besturen in complexe luchtgevechtsscenario's. De technologie van de defensiestartup omvat ook een onderwatersysteem.

Sommige muzikanten en hun fans zijn kritisch over de investeringen van de Spotify-CEO. "Iedereen die Spotify gebruikt, steunt oorlog", zegt een jongeman op TikTok veelbetekenend in de camera. Een Britse TikTokker ergert zich eraan dat juist het geld dat de toch al slecht betaalde artiesten voor Spotify verdienden, nu wordt geïnvesteerd in wapens. Muzikante Paula Paula zegt: "Al ons idealisme dat we tentoonspreiden (...) om de wereld te redden, (...) om vrede te bevorderen (...) leidt tot de bouw van nog meer wapens."

Voor de indieband Deerhoof waren Eks militaire investeringen ook de aanleiding voor hun Spotify-boycot. Ze speelden al jaren met het idee, maar het nieuws was de druppel. "We willen niet dat onze muziek verantwoordelijk is voor de dood van mensen", schreef de band op Instagram. En: "We willen niet dat ons succes gekoppeld wordt aan AI-oorlogstechnologie." De band wijst ook op de Israëlische acties in de Gazastrook, die eveneens afhankelijk is van moderne oorlogstechnologie.

Vervolgens gaat de band over tot een allesomvattende aanval: "Spotify spoelt zichzelf door het toilet. Vroeg of laat zullen artiesten deze toch al gehate, data-stelende oplichterij, vermomd als een 'muziekbedrijf', willen verlaten. Het is eng voor gebruikers en rot voor artiesten." Spotify zelf weigerde commentaar te geven op de beschuldigingen tegenover RND.

Of het protest tegen de streamingdienst succesvol zal zijn, is een tweede. Tot nu toe heeft geen enkele andere bekende artiest gehoor gegeven aan de oproep van de band Deerhoof. En daar is waarschijnlijk een goede reden voor: het platform speelt zo'n grote rol in de carrières van veel muzikanten dat je er bijna niet aan ontkomt.

In veel landen is Spotify verreweg de meest gebruikte muziekstreamingdienst – en voor veel mensen is het een soort synoniem voor het luisteren naar muziek. In Duitsland is Spotify volgens een mediagebruiksonderzoek van Nielsen marktleider met 41 procent, gevolgd door YouTube Music (31 procent) en Amazon Music (29 procent). Apple Music is goed voor 14 procent van de gebruikers.

Met andere woorden: als je niet bestaat op Spotify, besta je misschien helemaal niet. En hoewel veel artiesten klagen over de magere vergoeding van Spotify, zijn ze nog steeds afhankelijk van de algoritmes en afspeellijsten.

Een onderzoek toont opnieuw aan: muziekmakers zijn ontevreden over hun inkomsten uit muziekstreaming – en slechts weinigen kunnen ervan leven. Maar hebben Spotify en andere bedrijven de muziekindustrie echt ten kwade veranderd? Het algemene beeld is complexer.

Consumenten hebben hier veel meer macht – overstappen naar een andere dienst is voor hen aanzienlijk gemakkelijker. De muziekcatalogus is grotendeels hetzelfde bij alle grote aanbieders en de prijzen variëren slechts licht. En zelfs je eigen nummers en afspeellijsten kunnen naar een andere aanbieder worden overgezet. Apps zoals SongShift, FreeYourMusic of Soundiiz zijn hierbij handig, omdat ze opgeslagen muziek herkennen en aan de dienst toevoegen.

Vanuit het perspectief van veel muziekmakers zou een overstap zeker logisch zijn: volgens diverse mediaberichten betaalt Spotify zijn artiesten ongeveer $ 0,003 per stream – waarmee het ver achterloopt op veel concurrenten. Amazon zou zelfs $ 0,004 betalen en Apple Music zelfs $ 0,008 – vergelijkbare bedragen zijn bekend voor YouTube Music. Deze cijfers zijn schattingen van de muziekindustrie – de diensten maken deze cijfers niet officieel bekend.

Wie echter om morele redenen wil overstappen, zal waarschijnlijk al snel te maken krijgen met dubieuze zakelijke praktijken, zelfs met de bovengenoemde diensten. Zo probeert het moederbedrijf van YouTube, Google, de regering-Trump in de VS te paaien en levert het volgens mediaberichten AI-technologie voor grensbewaking met Mexico. Ook Amazon-oprichter Jeff Bezos maakt deel uit van de veel bekritiseerde 'techbroligarchie' in de VS – terwijl zijn bedrijf herhaaldelijk wordt bekritiseerd vanwege de arbeidsomstandigheden . Hetzelfde geldt voor Apple, dat zijn apparaten in China laat produceren tegen belachelijk lage prijzen .

Wie ethisch verantwoord naar muziek wil luisteren, kan daarom beter op zoek gaan naar kleinere diensten die geen deel uitmaken van een groot bedrijf. De Franse dienst Qobuz bijvoorbeeld, heeft zich de afgelopen jaren gepositioneerd als een artiestvriendelijk alternatief en probeert met deze strategie artiesten en hun fans op een agressieve manier te lokken. Met € 12,49 is het maandabonnement iets duurder dan sommige concurrerende diensten, maar de streamingdienst biedt een aanzienlijk hogere geluidskwaliteit.

En het is de enige dienst die zijn uitbetalingscijfers openbaar maakt. Volgens Qobuz betaalt het $ 0,01873 per stream uit aan muziekmakers. Dit betekent dat als een nummer 1000 streams haalt, er $ 18 naar de rechthebbenden gaat. Spotify betaalt slechts drie euro.

Ook uit Frankrijk komt de dienst Deezer, die volgens onofficiële schattingen $ 0,006 per stream betaalt en ook podcasts en audioboeken aanbiedt. De Amerikaanse dienst Tidal, opgericht door rapper Jay-Z en met popsterren als Beyoncé, Madonna en Alicia Keys als aandeelhouders, geniet eveneens een goede reputatie in de branche. De uitbetaling per stream zou hier ook hoger zijn, geschat op een royale $ 0,01284.